Praktijkvoorbeelden LOB

Ondernemen en ontdekken
 

De combinatie van het brede karakter van het vmbo-profiel Dienstverlening & Producten (D&P) met een sterke LOB-component, maakt het tot een aantrekkelijk profiel. Hoe lukt het scholen om LOB als rode draad in hun programma te integreren? Een kijkje in de keuken van SG Newton, een ondernemende D&P school voor vmbo b/k en mavo in Hoorn.

‘Ondernemen en ontdekken’, dat is waar SG Newton voor staat. De school biedt breed oriënterend onderwijs en verzorgt zowel binnen- als buitenschools leren. De keuze voor het profiel D&P past naadloos bij de visie van de school om leerlingen zo breed mogelijk op te leiden en keuzes zo lang mogelijk uit te stellen. De link naar LOB is snel gelegd: “Met zoveel mogelijk projectonderwijs laten we de leerlingen zien wat er buiten de school te halen is. Zien wat nodig en mogelijk is in de praktijk en weten waar je sterke punten liggen, motiveert je voor het leren op school”, zegt Sylvia Broere, teamleider bovenbouw.

Alles wat je binnen kunt doen, kan ook buiten
 

De Bostuin is een educatiecentrum waar de focus ligt op duurzaamheid en kennis van de natuur. De lessen die zij aanbieden zijn vooral gericht op leerlingen van de basisschool, maar er wordt ter ondersteuning van deze lessen intensief samengewerkt met leerlingen en studenten van het vo, het mbo en het hbo. De Bostuin is een erkende stage-instelling voor mbo-studenten.

De bostuin beschikt over 1,5 hectare grond en op deze grond bevindt zich een (voedsel)bos. In het bos en in de aanwezige lesruimte op het terrein worden ‘groene’ buitenlessen gegeven. Deze lessen worden steeds gekoppeld aan de seizoenen en aan het curriculum van de betrokken leerlingen. Voor het leren op de Bostuin heeft Marleen verschillende ambities als uitgangspunt.

Samenwerkend leren in een groene omgeving staat voorop, waarbij steeds aandacht is voor de inbreng van eigen talenten en aandacht voor de mogelijkheden en kansen van de leerling. Bij de educatieprogramma’s voor basisschoolleerlingen op de Bostuin is ook nadrukkelijk aandacht voor het verbeteren van schoolse vaardigheden, zoals bijvoorbeeld taal- en rekenvaardigheid en informatie- en mediavaardigheden. En natuurlijk draagt natuureducatie op de Bostuin ook bij aan een groter bewustzijn van de eigen omgeving.

Loop je met ons mee?

Op het Friesland College starten ze het nieuwe schooljaar op een (inter)actieve en bijzondere manier: nieuwe studenten leren elkaar én hun nieuwe omgeving beter kennen door het maken van een wandeling.
Een LOB-wandeling waarbij de vijf loopbaancompetenties aan bod komen en waarbij ook aandacht is voor kansengelijkheid en diversiteit. De vijf loopbaancompetenties, kwaliteitenreflectie, motievenreflectie, netwerken, werkexploratie en loopbaansturing krijgen op een toegankelijke en speelse manier aandacht binnen de wandeling. Bij iedere competentie zijn een aantal opdrachten bedacht die de student inzicht geven in het eigen loopbaanproces tot nu toe en ze vraagt vooruit te kijken naar de toekomst. Omdat er bij bijna alle opdrachten ook aandacht is voor uitwisseling en reflectie, leren de nieuwe studenten niet alleen zichzelf, maar ook elkaar beter kennen.

Een studiekeuze-workshop met je ouders

Op de van der Capellengemeenschap in Zwolle vinden ze ouderbetrokkenheid belangrijk en daarom gaan ouders en leerlingen samen aan de slag met studiekeuze in de ouder-kindworkshop ‘Samen aan zet’. Bij deze workshop organiseert de school vier avonden voor havo 5 leerlingen die nog geen studiekeuze hebben kunnen maken. De workshop wordt gevolgd door ongeveer 15 leerlingen, hun ouders en de mentoren. Iedere avond heeft een andere insteek.

Praktijkervaring opdoen op de havo

De havo is een theoretische opleiding, maar het leidt op voor het hbo, een beroepsopleiding. Best gek dus eigenlijk dat praktijkvorming binnen de havo niet meer aandacht krijgt.

Pieter Zandt, een brede scholengemeenschap met verschillende locaties in de provincie Overijssel, laat hun havo-leerlingen wél praktijkervaring opdoen en geeft beroepspraktijkvoming een prominente plek binnen hun havo-opleiding. Dit doen ze op verschillende manieren.

Hoe maak je van een stage een echte LOB-stage? Vooral door buiten de kaders te kijken, zegt Cristel van Doorn van het Stagebureau in Meppel. Kies voor een stage dus in elk geval een nieuwe omgeving, niet de plek waar de leerling al een bijbaantje heeft. Dat is misschien niet de gemakkelijkste optie en soms schuurt dat. ‘Maar is het zó waardevol.’

Een leerlinge met het profiel Zorg & Welzijn kon wegens corona moeilijk een stage vinden, en ging uiteindelijk stage lopen op een melkveebedrijf. Je zou denken: dat past niet. Maar volgens de boerin die de leerlinge zou begeleiden, paste het juist prima. ‘Als ze hier met de kalfjes werkt, moet ze die de fles geven, ze moet zorgen voor de medicatie en de gezondheid monitoren. Dat is óók zorg!’

Het is een voorbeeld dat Cristel van Doorn, hoofd van het Stagebureau in Meppel, gebruikt om aan te geven dat stages buiten de geijkte kaders heel waardevol kunnen zijn. ’Deze stage was zelfs zo’n succes dat de leerlinge nu denkt aan een vervolgopleiding op het gebied van veehouderij.’

Cristel van Doorn is hoofd van het Stagebureau in Meppel. Het Stagebureau is onderdeel van Stad en Esch, een scholengemeenschap met ruim 2000 leerlingen verdeeld over vier scholen voor vmbo, praktijkonderwijs, vso, havo en vwo. De stages variëren van een schaduwstage in het eerste jaar tot en met beroepsgerichte stages van twee dagen per week waarna leerlingen doorstromen naar een baan. De drie medewerkers van het Stagebureau onderhouden onder meer de contacten met ruim 800 bedrijven waar leerlingen stages lopen en regelen de stagecontracten. ‘Het Stagebureau ontzorgt’, zegt Cristel van Doorn. ‘Daarnaast regelen we ook gastlessen en excursies, letten we op de verbinding met LOB en zetten we projecten op.’

Wat is eigenlijk een goede stage, als je het vanuit LOB bekijkt?

’Eigenlijk is een stage al heel gauw goed. Omdat kinderen nog niet zoveel referentiekaders hebben, is vrijwel elke ervaring nieuw. Ook als de stage niet leuk is, of niet goed gaat, leer je in elk geval wat níet bij je past, dus vanuit LOB gezien is het dan een hele goede stage. Waar we hier vooral naar streven, is dat de stage de blik van de leerling verruimt. Dus wil een leerling stage lopen bij de supermarkt van zijn zaterdagbaantje, dan zegt een docent toch: ‘Je mag daar best heen als je het kunt motiveren, maar als je daar al werkt, is het handiger als je dan bij een ándere supermarkt je stage gaat lopen’. Dat roept soms weerstand op want het is niet de gemakkelijkste weg, het schuurt en het wringt. Maar je helpt ze ook om boven zichzelf uit te stijgen en dat is zo waardevol.’

Een stage hoeft niet per se aan te sluiten bij het profiel?

‘Nee, dat hoeft niet per se. We hebben nu bijvoorbeeld een leerling Mobiliteit die stage loopt bij een herenmodezaak. Prima! De stage is er voor LOB, en als je weet dat je niet verder wilt in de motor-techniek, dan moet je een stage kunnen lopen in een ander vakgebied om te onderzoeken of dat beter bij je past. Overigens sprak ik een PIE-docent die zei: ‘Ik vind dat mijn leerlingen hun eerste stage in elk geval wel in de richting PIE moeten doen’. Daar heeft hij een punt, want je moet toch eerst ontdekken of het inderdaad iets voor je is of niet. Ik vind het leuk dat we dit soort gesprekken voeren. Het geeft ook een ontwikkeling aan: een paar jaar geleden was een stage buiten het profiel nog niet bespreekbaar geweest.’

Het Stagebureau ging vier jaar geleden van start. Hoe reageerden docenten erop dat jullie een deel van de taken overnamen?

‘In eerste instantie was er weerstand. Veel docenten vinden een stage regelen juist léuk, en nu was er ineens iemand die het anders deed en beter wist. Maar inmiddels is die weerstand wel weg, want docenten merken dat ik helemaal niets overneem, ik ben er voor de ondersteuning. Ik schrijf de brieven, regel de stage-contracten en zorg dat de stageboekjes er goed uitzien. Ik faciliteer en informeer en ik kan helpen om LOB op een hoger plan te brengen, bijvoorbeeld door te zorgen dat leerlingen van verschillende profielen in hun stageboekjes vergelijkbare opdrachten krijgen, die volgens dezelfde normen worden beoordeeld.

Maar de uitvoering en begeleiding van de stages ligt nog steeds bij de docenten. De rol van de mentor/coach ligt in de voorbespreking: wat ga je doen, waarom? En in het samen reflecteren: wat vond je leuk en wat niet? Daarmee verbind je de stage met LOB.’

Jullie werken met het CRM-systeem Teamspot. Hoe bevalt dat?

‘Teamspot is voor ons echt de rode draad. De leerlingen kunnen inloggen, ze vinden er bedrijven waar ze stage kunnen lopen, maar ook lesmateriaal. Wat ik vooral fijn vind aan Teamspot, is dat je het langzaam uit kunt bouwen. Teamspot had aanvankelijk een beperkte functionaliteit, dat is inmiddels enorm uitgebreid. De procedures zijn bijvoorbeeld gestroomlijnd: als een stage is goedgekeurd, wordt er automatisch een stagecontract gegenereerd.

We hebben inmiddels ook icoontjes voor de loopbaancompetenties bij de opdrachten gezet, zodat leerlingen zien wat de link is met de vijf loopbaancompetenties van Marinka Kuijpers. Leerlingen kunnen nu ook filmpjes toevoegen en als de stageboekjes klaar zijn, kunnen ze die uploaden in hun LOB-dossier. Het implementeren van het CRM-systeem was in het begin een uitdaging, maar we hebben er nu veel plezier van. We hebben een database met 800 bedrijven waar leerlingen de afgelopen vier jaar stage hebben gelopen, en heel belangrijk: alle gegevens zijn up-to-date. Onze STO-bedrijven zitten er bijvoorbeeld ook in, met de contactpersonen en de activiteiten of gastlessen die ze kunnen verzorgen. We zijn nu een keuzemodule ‘Maritiem’ aan het ontwikkelen, en in ons systeem kan ik snel en gemakkelijk en aantal bedrijven zoeken die daarbij passen. Geweldig, echt zo fijn!’

Het Stagebureau bestaat nu vier jaar. Wat is het belangrijkste dat je hebt geleerd?

‘Dat je hele grote stappen kunt zetten als je gewoon begint. Ga van start met een klein clubje enthousiaste mensen, dan kun je daarna gaandeweg uitbreiden en verbeteren. Het voordeel is dat je veel sneller kunt werken dan wanneer alles eerst uitgebreid door het management beoordeeld en goedgekeurd moet worden.

Die aanpak past ook bij de visie van Stad en Esch. We werken met zelfsturende teams en er is veel ruimte voor eigen initiatief en ideeën. ‘De zeven eigenschappen van effectief leiderschap’, van Steven Covey, hebben we hier omarmd: proactief zijn, werk met het doel in gedachten. We bedenken iets en dan gaan we het dóen. En dan voeren we stapje voor stapje verbeteringen door. Zo worden bijvoorbeeld de Stageboekjes elk jaar beter. Dit jaar zijn er ook Stageboekjes voor de havo en het valt me op dat de havo-docenten heel kritisch zijn op het taalgebruik in de opdrachten. Daar komt weer een nieuwe verbeteringsslag uit voort, zo houden we elkaar scherp.’

Geldt dat ook voor de projecten die jullie vanuit het Stagebureau opzetten?

‘Zeker! Ik heb dit schooljaar bijvoorbeeld de cyclus ‘Solliciteren kun je leren’ ontwikkeld, samen met een van onze docenten Nederlands. Het is een serie lessen voor de derde klassen vmbo, waarbij leerlingen onder meer op een fictieve vacature solliciteren. Ze schrijven een sollicitatiebrief en voeren via Zoom een sollicitatiegesprek. We hadden mensen uit ons netwerk erbij betrokken, zodat de leerlingen echt in een realistische setting konden oefenen.

Ook hier was onze aanpak: bedenken, snel beginnen, en gaandeweg verbeteren. We begonnen met 100 leerlingen en 25 begeleiders en we hebben van tevoren duidelijk gezegd: ‘Dit is de eerste keer dat we dit doen, dus misschien gaan er dingen niet helemaal goed, we zijn blij met jullie feedback!’ Op zo’n manier is het niet erg als het niet meteen vlekkeloos verloopt. Maar het was echt een succes, de reacties waren heel positief. Een moeder vertelde: ‘Mijn zoon is niet zo’n prater dus hij was zó zenuwachtig voor het sollicitatiegesprek, maar hij heeft wel een uur gezoomd en hij had een tien voor zijn gesprek, hij was zo blij!’ Het leuke is dat deze leerling had gesproken met een student HRM, die op deze manier ook kon oefenen met het voeren van een sollicitatiegesprek. Ik wil nu graag dat alle leerlingen in de derde dit vak kunnen volgen, ook op de havo en het vwo. Daarvoor moeten we opschalen. Dat kan bijvoorbeeld door samen te werken met een opleiding HRM. Dan heb je een hartstikke mooie win-winsituatie, want de studenten kunnen dan oefenen met het voeren van sollicitatiegesprekken. Ik heb net een mailtje gestuurd naar de Regiocampus, de bemiddelaar tussen bedrijfsleven en onderwijs, om dit groter te maken.’

Wat zijn verder jullie plannen voor de toekomst?

‘We streven ernaar dat binnenkort ook vwo-leerlingen een stage gaan lopen. We willen meer gaan samenwerken met andere scholen, ook vanuit het programma Sterk Techniekonderwijs. Daarnaast willen we de gastlessen en excursies verder professionaliseren en ook de professionalisering van docenten blijft belangrijk, bijvoorbeeld als het gaat om de LOB-cyclus en het voeren van LOB-gesprekken. Het is ook een cultuurverandering, dat gaat niet zo snel, je moet het de organisatie indruppelen. Maar ook hier geldt: het beste is om gewoon te beginnen, met elkaar in gesprek te gaan en te zorgen voor mooie voorbeelden. En dan gaandeweg verbeteren.’

Nog een laatste vraag: klopt het dat bij jullie de leraren voor LOB ook stage lopen?

‘Ja, een keer per twee jaar lopen onze docenten een dag stage. Dat mag bij een andere school zijn of bij een bedrijf. Voor die stages geldt hetzelfde als voor de leerlingen: het doel is om je horizon te verbreden. Ik vind het mooi dat dezelfde visie erachter zit niet alleen de leerlingen, maar óók de docenten worden gestimuleerd om zich in de breedte te ontwikkelen!’

Tekst Anne Wesseling
Fotografie Hetty van Oijen

Een (online) alternatief voor een opleidingen-markt op school

Op RSG Magister Alvinius in Sneek vindt ieder jaar in december een opleidingenmarkt plaats voor leerlingen uit vmbo-4. Het doel van deze opleidingenmarkt is dat leerlingen alvast kennis maken met allerlei opleidingen en op deze manier een voorselectie kunnen maken voor als in januari de ‘grote’ voorlichtingsavonden plaats vinden op de verschillende ROC’s.

Dat ging dit keer anders! Om leerlingen toch alvast kennis te laten maken met een aantal opleidingen zorgden Klaske Sikkema (decaan vmbo) en Rianke van der Zee (LOB-coördinator vmbo) voor een online alternatief. 

Eruit halen wat erin zit met LOB als rode draad!

Op het Lauwerscollege in Kollum werken ze met het GO! principe. Eruit halen wat erin zit, dat is eigenlijk de kern van GO! Bij elk vak werkt de leerling op zijn of haar eigen niveau, en in zijn of haar eigen tempo. Zo wordt het bijvoorbeeld mogelijk om vakken waar een leerling goed in is op een hoger niveau te volgen, of om te versnellen of te verdiepen in de lesstof. Voor een vak waar een leerling minder goed in is kan meer tijd worden genomen. Bij GO! draait alles dus om de leerling: ieder kind is immers uniek en heeft recht op uitdaging, om te leren, om tot het uiterste van zijn of haar kunnen te gaan. GO! leert leerlingen hun talenten, eigen grenzen en daarmee zichzelf te ontdekken. Leerlingen groeien zo in een veilige en duidelijke structuur naar verantwoordelijkheid en een toekomst in de maatschappij.

LoopbaanOriëntatie- en Begeleiding (LOB) vormt het fundament waar met leerlingen van klas 1 tot en met het eindexamen aan gebouwd wordt, zodat iedere leerling leert vanuit intrinsieke motivatie sturing te geven aan zijn of haar eigen (studie)loopbaan, nu en in de toekomst.

Keuze in je LOB-activiteiten

Iedere leerling ontwikkelt zich anders, zo ook op het gebied van LOB. Sommige leerlingen zijn al vroeg toe aan verdiepende opdrachten of activiteiten, terwijl andere leerlingen veel meer behoefte hebben aan oriënterende opdrachten en activiteiten. Om aan die verschillen tegemoet te komen heeft het dr. Aletta Jacobs College, naast een algemeen programma met doorlopende leerlijn, mogelijkheden zelf het eigen proces vorm te geven. Dit doen leerlingen op een tijd en moment die past bij de fase waarin hij/zij zit. Leerlingen hebben zo meer de regie over hun eigen proces en zijn daardoor meer gemotiveerd en initiatiefrijker.

Hoe word ik wie ik wil zijn?

Op een hele creatieve en interactieve manier worden er een week lang allerlei opdrachten uitgevoerd om LOB zoveel mogelijk onder de aandacht te brengen. Leerlingen worden uitgedaagd met vragen als: heb jij al een studie op het oog, wat kan ik met dat vak, meneer/mevrouw, vertel eens over uw loopbaan, wat doen mijn ouders eigenlijk precies of hoe word ik wie ik wil zijn?

Al deze vragen zijn verpakt in aansprekende activiteiten waar leerlingen, maar ook hun docenten, enthousiast mee aan de slag gaan.

Duurzame loopbaanbegeleiding voor mbo 3-4

Lees meer over de succesfactoren die bij de implementatie van een duurzame visie op LOB en een succesvol LOB-programma bij het Nordwin College een rol hebben gespeeld. 

Netwerken bij een broodje!

Het speeddate-ontbijt is een mooie manier om leerlingen in korte tijd kennis te laten maken met minimaal vier beroepen/sectoren. Voor het ontbijt worden in eerste instantie ouders van de school uitgenodigd om te komen vertellen over hun werk en beroep, maar ook wordt gekeken naar stage-contacten en ander mensen uit het netwerk van de decanen. Dit alles om tijdens de speeddate een zo divers mogelijk aanbod van beroepen en sectoren aan te kunnen bieden . Leerlingen kunnnen tijdens de speeddate van alles vragen, maar ook alvast contact leggen voor een eventuele stage in de toekomst. Zo snijdt het mes aan twee kanten!