LOB-onderzoeksbank

Oriëntatietraject op het mbo als nieuw initiatief.
Hoewel de effectiviteit van initiatieven gericht op oriëntatie in het vmbo op uitval en switch in het mbo nog onbekend is, biedt de recente literatuurstudie van Korpershoek et al. (2022) inzicht in hoe een effectieve aanpak voor loopbaanoriëntatie en -begeleiding van vmbo’ers er uit zou kunnen zien. Hieruit vloeien de volgen adviezen voort:

1. Leg als school de verbinding met de beroepspraktijk door het organiseren van bijvoorbeeld snuffelstages, bedrijfsbezoeken, gastlessen door beroepsbeoefenaren en meeloopdagen in het mbo.

2. Geef als school de leerling een actieve rol in LOB-activiteiten, bijvoorbeeld door het uitvoeren van een opdracht tijdens een werkbezoek.

3. Bied als school een samenhangend traject van LOB-activiteiten aan met betrokkenheid van mentoren, docenten en andere begeleiders (door leerlingen te enthousiasmeren en de verbinding tussen LOB-activiteiten expliciet te maken).

4. Bouw als docent/mentor reflectie in op motieven, ambities en kwaliteiten van de leerling binnen gesprekken met de leerling.

5. Betrek als school ouders als gesprekspartner in het studiekeuzeproces.

6. Besteed als school aandacht aan het omgaan met verwachtingspatronen van anderen, zoals gesprekken over genderrollen en succesvolle voorbeelden van meisjes in traditionele ‘jongensberoepen’ en vice versa.

7. Bied als school activiteiten aan die gericht zijn op het vergroten van kennis over sectoren, over vervolgonderwijs, ondernemerschap of over solliciteren, omdat deze ook positief uitwerken op het zelfvertrouwen van leerlingen om goede (loopbaan)keuzes te kunnen maken en op beeldvorming over de beroepspraktijk

Een verkennend onderzoek naar beleid en praktijk van tussentijds opstromen. 

Tussentijdse opstroom (voor diplomering opstromen naar een hoger onderwijsniveau) in het voortgezet onderwijs kan ervoor zorgen dat leerlingen die een te laag advies hebben gehad alsnog op een passend niveau terechtkomen. KIS ontving tijdens eerder onderzoek naar jongeren met een migratieachtergrond signalen dat het proces rond opstroom niet altijd soepel verloopt. Reden om onderzoek te doen naar praktijk en beleid van tussentijdse opstroom.

Dat leerlingen met een migratieachtergrond niet altijd op het onderwijsniveau terecht komen dat past bij hun cognitieve capaciteiten, heeft onder andere te maken met de vroege selectie in het primair onderwijs. Deze pakt negatief uit voor leerlingen met een migratieachtergrond; zij krijgen vaker dan leerlingen uit andere groepen een schooladvies dat lager is dan hun scores op de eindtoets rechtvaardigen. 
Binnen het voortgezet onderwijs wordt tussentijdse opstroom gezien als een correctiemechanisme voor deze negatieve effecten van vroegselectie voor kinderen met een migratieachtergrond. Binnen dit verkennende onderzoek is er gekeken óf onderwijsinstellingen beleid hebben ontwikkeld rondom tussentijdse opstroom, wat dat beleid inhoudt en hoe zij daar in de praktijk invulling aan geven. Ook keken wij naar eventuele barrières die leerlingen met een migratieachtergrond binnen het beleid en in de praktijk van tussentijdse opstroom (kunnen) ervaren. 
 

Van alle instromers in het hoger onderwijs in coronajaar 2019-2020 is een kwart in of direct na het eerste studiejaar gestopt. Dat is weliswaar een forse daling ten opzichte van voorgaande jaren (waarschijnlijk door een gebrek aan alternatieven zoals reizen), maar niettemin nog steeds een onwenselijk hoge uitval. 

Deze overzichtsstudie naar de oorzaken en achtergronden van studieuitval in het eerste jaar en interventies om deze studieuitval tegen te gaan, is gebaseerd op literatuurstudie, analyse van de geïnventariseerde interventies en twee expertmeetings met landelijke deskundigen. Vanwege de beoogde praktijk- en beleidsgerichtheid van deze overzichtsstudie vormt het systematisch overzicht van (bewezen) interventies (in Deel II) het zwaartepunt van deze publicatie. Daarbij is niet alleen gekeken naar ‘de eerste 100 dagen’, maar breder naar interventies rondom de overgang naar het hoger onderwijs.
 

Deze publicatie is het verslag van een verkennende studie die VHTO, Landelijk expertisebureau vrouwen/meisjes en bèta/techniek heeft uitgevoerd onder 200 mbo-studentes en vakvrouwen in de bètatechniek. De verkenningen laten zien dat vrouwen die een techniek- of ICT-opleiding op mbo-niveau volgen of met succes afgesloten hebben echt op hun plek zijn.

Ze hebben een positief zelfbeeld ten aanzien van hun prestaties in de bètatechnische vakken, hebben een duidelijk beeld van bètatechnische opleidingen en beroepen en krijgen support van hun ouders bij een roldoorbrekende studiekeuze. Ook kennen ze mensen met een goede baan in de techniek en weten ze al bij de vo-profielkeuze welk werk ze later willen gaan doen. Bovendien zijn ze in staat zelfstandig te functioneren in een masculiene cultuur.

Het is de combinatie van al deze factoren die voor de meeste respondenten, studentes en vakvrouwen, geleid heeft tot het maken van een roldoorbrekende studiekeuze. 

De Inspectie van Onderwijs (2022)

Welke studentkenmerken van mbo 4-studenten in het onderzoek leiden tot een kleinere kans op doorstuderen in het hoger onderwijs? 

Youngworks (2021)

Wat we in dit onderzoek leren van jongeren die wel voor techniek kiezen, is dat positieve ervaringen, een positief beeld van de perspectieven van techniek, een constructieve rol van ouders én een inclusieve sector in combinatie met elkaar belangrijk zijn om de instroom van jongeren met een migratieachtergrond te laten groeien. We noemen kernachtig de vijf grootste kansen.

Goes, D. (2020)

Het hoger onderwijs heeft elk jaar te maken met een groep studenten die uitvalt of switcht van studie. De percentages zijn het hoogste in het eerste studiejaar. In het hbo valt ongeveer 30% van de eerstejaarsstudenten uit. Zij kiezen voor een andere opleiding aan een onderwijsinstelling of schrijven zich uit bij het bekostigde onderwijs. In het wo is dit percentage stabiel, rond de 7% van de eerstejaarsstudenten. De LSVb tracht met dit onderzoek inzicht te geven in hoe uitval onder eerstejaarsstudenten verminderd kan worden.

De literatuurstudie geeft aan dat er verschillende oorzaken toe te kennen zijn aan de uitvalcijfers. De belangrijkste redenen die naar voren zijn gekomen uit huidig onderzoek zijn een onjuist verwachtingspatroon, verkeerde studiekeuze, een niet optimale aansluiting en een gebrek aan motivatie. Tevens valt af te leiden uit dit onderzoek dat een aantal groepen eerstejaarsstudenten vaker uitvalt dan andere groepen studenten. Zo vallen eerstejaarsstudenten met een niet-westerse achtergrond, mannen en studenten met een mbo-achtergrond relatief vaak uit in het eerste jaar.

Warps, J. (2013)

Op verzoek van de VO-Raad heeft ResearchNed een onderzoek uitgevoerd naar de stand van zaken en naar de effecten van loopbaanoriëntatie en begeleiding (LOB) in havo en vwo. Daartoe is een serie vragen over LOB toegevoegd aan de Startmonitor, het landelijke eerstejaarsonderzoek in hbo en wo.

Vervoort, M. & Elffers, L. (2018)

Hbo-studenten die afkomstig zijn uit het mbo zijn minder succesvol in het eerste jaar dan studenten die de overstap vanuit het havo maken. Het geringere studiesucces van mbo’ers wordt aan uiteenlopende factoren toegeschreven. In sommige gevallen ontbreekt daarvoor de empirische evidentie, en bovendien is onduidelijk hoe die verschillende factoren zich tot elkaar verhouden. In deze studie wordt onderzocht in hoeverre mbo’ers en havisten bij aanvang van hun hbo-opleiding verschillen in vaardigheden, leerstijlen, studiekeuze en motivatie, en in hoeverre deze factoren de relatie tussen vooropleiding en studiesucces verklaren.

Vervoort, M., Diepen, M. van & Elffers, L. (2018)

Om mbo-studenten die willen doorstromen naar het hbo beter voor te bereiden op het hbo, bieden veel roc’s in samenwerking met hogescholen het Keuzedeel Voorbereiding hbo aan. Aan de hand van het Keuzedeel oriënteren studenten zich op hbo-opleidingen en -beroepen, en werken zij aan de ontwikkeling van competenties die nodig zijn om succesvol in het hbo te kunnen studeren. Recent heeft het Lectoraat Beroepsonderwijs van de Hogeschool van Amsterdam een eindrapport met de eerste ervaringen en opbrengsten van het keuzedeel Voorbereiding hbo gepubliceerd. Het Lectoraat heeft in het Regionaal Netwerk mbo-hbo Noord-Holland – Flevoland onder meer onderzocht welke invulling aan het keuzedeel wordt gegeven, hoe de samenwerking tussen mbo en hbo in het keuzedeel vorm krijgt en in hoeverre het keuzedeel volgens de deelnemers heeft bijgedragen aan hun beeld van het hbo en wat het hbo van hen verwacht. 

Slijper, J. (2020)

Drie Rotterdamse roc’s en twee hogescholen geven vanaf cohort 2018/2019 gezamenlijk invulling aan het Keuzedeel Voorbereiding Hbo (K0125), ten behoeve van doorstroom in het economisch domein. Het integrale programma ter bevordering van de aansluiting in het economische domein is gedefinieerd onder de titel ‘De Rotterdamse Aanpak’. De lectoraten van Hogeschool Inholland en Hogeschool Rotterdam hebben gezamenlijk in een monitoring onderzoek onderzocht in hoeverre dit keuzedeel bijdraagt aan de kwaliteit van studiekeuzeprocessen en de ontwikkeling van studievaardigheden, ten gunste van de doorstroom naar het hbo.

Slijper, J. (2017)

Een andere benadering van studiekeuze. Met de dissertatie ‘En wat kan ik dan later worden?’ heeft Slijper promotieonderzoek gedaan naar het studiekeuzeproces van eerstejaars juridische hbo-studenten. Als bij aankomende studenten het toekomstige beroep de belangrijkste reden vormt bij een studiekeuze, is het vrij waarschijnlijk is dat dit leidt tot teleurstellingen en studie-uitval. Studenten die een studiekeuze maken vanwege de inhoud van een studie vallen veel minder uit.

Neuvel, J., Esch, W.van. (2010)

Het onderzoek richt zich op de doorstroom van vmbo naar mbo. Leerlingen moeten een keuze maken uit het grote aanbod van mbo-opleidingen. Daarbij moeten ze rekening houden met de opleidingsniveaus en met hun eigen beroepsinteresse. Een goede keuze is van groot belang, omdat voor veel leerlingen het mbo immers de opstap naar de arbeidsmarkt is.

Meens, E.E.M. (2018)

Ongeveer 30 tot 40 procent van de studenten die een hbo studie starten, stopt al met deze studie binnen het eerste jaar. Twee hoofredenen die zij zelf aangeven zijn; gebrek aan motivatie en het maken van een verkeerde studiekeuze. Evelyne Meens, onderzoeker studie(keuze)succes bij Fontys Hogescholen, deed een verdiepend onderzoek naar de individuele verschillen tussen studenten als het gaat om motivatie en studiekeuzes in relatie tot studiesucces. Écht ervaring opdoen door te ruiken, zien en proeven aan de studie en de omgeving van een hogeschool, blijkt cruciaal.

Korpershoek, H., Beijer, C., Spithoff, M., Naayer, H.M., Timmermans, A.C., van Rooijen, M., Vugteveen, J., Opdenakker, M.-C. (2016)

Dit rapport is de eerste deelrapportage van het project "Overgangen en aansluitingen: de cognitieve en niet-cognitieve ontwikkeling van leerlingen rondom de po-vo en vmbo-mbo overgangen en de rol van verschillende factoren bij de aansluiting tussen deze onderwijssectoren." Doel van deze reviewstudie is het samenbrengen van de huidige kennis op het gebied van overgangen en aansluitingen en het komen tot een integrerend model van factoren die een rol kunnen spelen bij de overgang van po naar vo en van vmbo naar mbo.

Klatter, E., Bruijn-Smolders, M. de, & Slijper, J. (2019)

Emancipatie via het onderwijs, specifiek langs de beroepsgerichte route (v)mbo naar hbo, is nog niet optimaal. Zo behaalde in 2016 nog niet de helft van de doorstromers uit het mbo na twee jaar de propedeuse (Herweijer & Turkenburg, 2016). Met als doel de doorstroom van mbo-studenten naar het hbo te bevorderen, trekken de Rotterdamse Regionale Opleidingscentra (ROC’s) en hogescholen samen op om invulling te geven aan het keuzedeel Voorbereiding Hbo (K0125) in het economisch domein, “De Rotterdamse Aanpak” genaamd.

Herweijer, L. & Turkenburg, M. (2016)

In dit onderzoek is het gebruik van verschillende routes naar het hoger onderwijs in kaart gebracht, evenals de achtergronden van de studenten die deze routes benutten. Ook zijn veranderingen in studieloopbanen en verschillen tussen studenten met uiteenlopende vooropleidingen onderzocht. Daarnaast zijn met vertegenwoordigers van hogescholen en universiteiten gesprekken gevoerd over de wijze waarop deze instellingen invulling geven aan het beleid om studenten op de goede plek te krijgen en studiesucces te bevorderen, en hun ervaringen daarmee.

Esch, W.van, Neuvel, J. (2007)

Om meer zicht te krijgen op feiten, ervaringen en opvattingen over de doorstroom van vmbo naar havo, heeft de Adviesgroep vmbo aan CINOP Expertisecentrum gevraagd om nader onderzoek. Dit rapport is daarvan het resultaat. Het brengt feiten in beeld over het percentage dat doorstroomt, maar ook over de kansen om het havo met succes af te ronden. Daarnaast komen ervaringen en opvattingen aan de orde van havo-scholen met de leerlingen uit beide leerwegen. Daaruit blijkt dat havo-scholen allerlei waarborgen inbouwen voordat zij besluiten tot toelating. Het vmbo-diploma op zich wordt als onvoldoende garantie op succes beschouwd.

Elffers, L.& Vervoort, M. (2018)

Een belangrijke vraag voor havo- en mbo-instellingen, maar ook voor het hbo zelf, is wat zij kunnen doen om leerlingen en studenten optimaal voor te bereiden op de overstap naar het hbo. Daarvoor is het nodig beter zicht te krijgen op de overwegingen van havisten en mbo’ers om wel of niet door te studeren in het hbo, op de verwachtingen die ze hebben van het verloop van hun overstap naar het hbo, en op hun ondersteuningsbehoeften bij het maken van de overstap.

Beelen-Slijper, J. van. (2018)

Rond 40% van de mbo-studenten van niveau 4 kiest na diplomering voor doorstuderen in het hbo. Een overgang die voor menigeen problemen oplevert. Het percentage uitvallers in het eerste jaar is aanzienlijk. Hoe komt dat, waar liggen de struikelblokken en: wat te doen om die transitie soepeler te laten verlopen?

Beelen-Slijper, J. van. (2017)

Dit artikel gaat in op en reflecteert op de dissertatie En wat kan ik dan later worden? (Slijper, 2017). Het betreft een longitudinaal onderzoek naar het studiekeuzeproces van 89 studenten HBO-Rechten en Sociaal Juridische Dienstverlening, en de betekenis daarvan voor studiesucces.