LOB-onderzoeksbank

Auteurs: Arie Gelderblom, Fabian Dekker, Yvonne Prince, Arie-Jan van der Toorn

De mismatch tussen vraag en aanbod van arbeid leidt tot arbeidsmarktkrapte in diverse sectoren zoals bijvoorbeeld de techniek, zorg en onderwijs. Meer vraag dan aanbod leidt tot personeelstekorten en daarmee tot vertragingen van de productie en de economische groei. Belangrijke maatschappelijke behoeften, zoals een toenemende zorgvraag en de energietransitie kunnen hierdoor in de knel komen.

De samenleving is er dus bij gebaat om de aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt te versterken, waarbij inzicht gewenst is in de keuzeprocessen van leerlingen én de mogelijke manieren om deze processen te beïnvloeden, zodat meer leerlingen kiezen voor kansrijke opleidingen. Omdat sociale media niet meer weg te denken zijn uit het leven van leerlingen en weleens een belangrijke rol in kunnen gaan nemen in het studiekeuzeproces, schenken we in dit onderzoek specifieke aandacht aan de mogelijke rol van sociale media daarbij.

De centrale vraag van het gehele onderzoek luidt dan ook als volgt:
Hoe kunnen de studiekeuzes van 14 tot en met 19-jarige leerlingen worden beïnvloed zodat zij vaker kiezen voor opleidingen met betere kansen op de arbeidsmarkt, en in het bijzonder: welke rol kunnen sociale media daarbij spelen?

Auteurs: Muja, A., Broek, A. van den, Luyten, E., Mensvoort, C. van, Kievitsbosch, A., Kamans, E. & Vugteveen, J.

Een praktijkgericht onderzoek naar de effectiviteit van (onderwijs)activiteiten in mbo en hbo om de transitie van mbo naar hbo te versoepelen.

Het verbeteren van de mbo-hbo transitie is van groot belang, omdat deze overgang gepaard gaat met een hoge uitval en een laag studie- en studentsucces in het hbo. Meer inzicht is nodig in wat effectieve aanpakken zijn om de overgang succesvol te laten verlopen.

Dit onderzoek heeft betrekking op opbrengsten van onderwijsactiviteiten aan 'beide zijden van de poort’:

1. mbo-activiteiten, waaronder keuzedelen, gericht op voorbereiding op een vervolgopleiding en
2. hbo-activiteiten (met name de ‘Eerste 100 dagen’-programma’), gericht op een betere landing in het hbo).

Binnen het samenwerkingsverband Succesvolle doorstroom mbo-hbo Noord-Nederland werken mbo-instellingen en hogescholen samen om de overgang van mbo naar hbo te versoepelen. Dit gebeurt met concrete voorlichtings- en aansluitingsactiviteiten.

Doel van dit onderzoek is het achterhalen in hoeverre (werkzame bestanddelen en mechanismen van) de onderwijsactiviteiten in het mbo en hbo op zichzelf of in combinatie leiden tot studie- en studentsucces van studenten die vanuit het mbo doorstromen naar het hbo. Dit onderzoek is gebaseerd op een documentanalyse, diepte-interviews met docenten en studenten, een cohortstudie (vragenlijsten onder studenten)  en een kwalitatieve terugblik van studenten met een mbo-achtergrond op hun eerste jaar in het hbo.

Auteur A.N. de Vries

Navigating educational choices: Supporting students’ person-environment fit and identity development in relation to academic success.

Sommige mensen weten al van jongs af aan wat ze later willen worden en anderen hebben geen idee. Toch is het maken van een studiekeuze voor het hoger onderwijs voor veel jongeren een lastige keuze. Regelmatig verschijnen er koppen in de krant die hierop duiden, zoals “Prinses Alexia twijfelt nog over studiekeuze: ‘Ik ben niet de enige met keuzestress’ ” (Algemeen Dagblad; Schmale & Boender, 2024) of “Bestuurskunde was geen succes, bierbrouwer bleek een droomopleiding” (NRC; Kammer, 2024). Het maken van een studiekeuze is een complex proces gezien, omdat veel adolescenten nog niet de vaardigheden hebben om hun keuzeproces te sturen, ze geconfronteerd worden met veel keuzemogelijkheden, en omdat ze vaak moeite hebben met de druk om een “goede” keuze te maken. 
In Nederland valt jaarlijks ongeveer een kwart tot een derde van de eerstejaars studenten in het hoger onderwijs uit (van den Broek et al., 2023). De helft van hen geeft achteraf aan dat ze een “verkeerde” studiekeuze hebben gemaakt. Zo’n “verkeerde” studiekeuze heeft veel impact op het welzijn van studenten en kan naast uitval ook leiden tot andere negatieve gevolgen, zoals verminderd zelfvertrouwen (Hoeschler & Backes-Gellner, 2017) en financiële problemen (Schneider & Yin, 2011). Ook voor de maatschappij als geheel kunnen “verkeerde” studiekeuzes leiden tot negatieve gevolgen, met name omdat studeren in het hoger onderwijs grotendeels van publiek geld wordt gefinancierd. 
Om meer inzicht te bieden in deze problematiek, richt wetenschappelijk onderzoek naar studiekeuzes zich meestal op één van twee verschillende benaderingen. De eerste benadering benadrukt individuele verschillen tussen aankomende studenten en neemt aan dat een “goede” studiekeuze past bij de unieke combinatie van persoonlijke kenmerken van iedere student (bijv., Holland, 1997). Ik noem een “goede” studiekeuze daarom ook liever een passende studiekeuze, want dé goede keuze bestaat niet. Er zijn immers altijd meerdere studies die goed bij iemand kunnen passen. De tweede benadering is ontwikkelingsgericht en ziet het studiekeuzeproces als een belangrijk onderdeel van identiteitsontwikkeling in het leven van adolescenten (bijv., Super, 1990). Hoewel beide benaderingen elkaar aanvullen, is het wetenschappelijk onderzoek nog vaak gericht op één van beide. Dat is een gemiste kans om inzicht te krijgen in de manier waarop docenten, decanen en andere loopbaanbegeleiders studenten kunnen ondersteunen in het navigeren door het complexe studiekeuzeproces om tot een passende studiekeuze te komen. 
In dit proefschrift integreer ik beide benaderingen om een beter begrip te krijgen van hoe het studiekeuzeproces interacteert met het maken van een passende studiekeuze. Ik richt me hierbij op aankomende studenten in het hoger onderwijs in Nederland. Ik onderzoek hoe zij optimaal kunnen worden ondersteund bij hun studiekeuzeproces, met als doel hen te helpen om een studie die past bij hun persoonlijke kenmerken te kiezen en hun studiesucces te vergroten.
 

Lees verder in de bijlage bij dit artikel

Auteurs: Jeany van Beelen-Slijper, Petra Biemans, Ellen Sjoer, Piet Verstegen

Dit artikel gaat in op het vraagstuk dat beroepsbeelden veelal afwijken van de beroepswerkelijkheid. Deze bijdrage laat op grond van tien casestudies zien welke beroepsbeelden er leven (1) bij jongeren die voor een studie- of beroepskeuze staan en (2) onder beroepsbeoefenaars en loopbaanprofessionals. 

Daphne Wiersema & Mieke van Diepen. Lectoraat Kansrijke Schoolloopbanen in een Diverse Stad

Een analyse van succeservaringen

Nederlandse jongeren en jong-volwassenen maken op verschillende momenten in hun schoolloopbaan keuzes die impact hebben op hun loopbaan. Om hen hierin te ondersteunen, bieden onderwijsinstellingen in het vo, mbo en ho loopbaanbegeleiding. 

Ternité, E.M., Verbakel, D., Schreurs, M., Groenewoud, L., m.m.v. Evers, L. (2020)

De kwaliteit van loopbaanbegeleiding hangt voor een groot deel af van de competenties van de loopbaanprofessionals in de organisatie. Deze verkenning bestaat uit vier onderdelen:

1. Behoefteonderzoek onder startende docenten
2. Verkenning LOB-component in lerarenopleidingen
3. Verkenning LOB-gerelateerde opleidingen voor loopbaanprofessionals in de 2e lijn
4. Voorbeelden vanuit Denemarken, Oostenrijk, Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en Finland op het gebied van LOB in de lerarenopleiding en studieprogramma’s specifiek gericht op LOB

Auteurs: Anke Boerema, Marije Voorwinden, Daphne Wiersema, Leonieke Boendermaker (Lectoraat Jeugdzorg, Hogeschool van Amsterdam, Kenniscentrum Maatschappij en Recht).

Deze literatuurstudie is een verkenning op de overstap van vso naar mbo.

Auteurs: Dialogic, Oberon & SEO (In opdracht van het ministerie van OCW)

Er is op dit moment sprake van historisch grote personeelstekorten in Nederland, waarbij de krapte het grootst is in de sectoren onderwijs, zorg, techniek en ICT. Een van de oplossingsrichtingen waarin gezocht wordt, is het (sterker) stimuleren dat studenten een opleiding volgen in een richting met een duurzaam arbeidsmarktperspectief. 

Auteur: Robin Bosch

Verkenning E-guidance. Loopbaanondersteuning in een digitaal tijdperk

De digitale wereld stelt eisen aan burgers, zo worden digitale vaardigheden steeds belangrijker, veranderen banen nog sneller en komen sommige banen zelfs te vervallen. Voor medewerkers vergroot dit het belang voor leven lang ontwikkelen om de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt bij te benen. 

Auteurs: Akom Ankobrey, G. A. S., Sanches, N., Wiersema, D. V., & Hanna, F.

Een actie-onderzoek naar de ervaringen en knelpunten van HvA-studenten in het stageproces.

Stages vormen een belangrijke kans voor studenten om zich professioneel te ontwikkelen en een relevant netwerk op te bouwen. Dit geldt echter niet voor iedereen. Uit ons verkennende onderzoek naar de stage-ervaringen van HvA-studenten (mei t/m oktober 2023) blijkt dat zij verschillende obstakels ervoeren tijdens de zoektocht en uitvoer van een stage, die hun welzijn en studiesucces beïnvloedden. 
 

Auteurs: Mariëlle Non, Kristina Tranakieva, Cécile Magnée (2024) CPB

Welke studie iemand heeft gedaan, doet ertoe bij het betreden van de arbeidsmarkt. Het startsalaris en de baankans verschillen tussen sectoren. Over tijd kunnen de arbeidsmarktperspectieven ook verschuiven. Zo wordt verwacht dat er in de toekomst meer vraag zal zijn naar technisch geschoolde mensen. Vanuit economisch perspectief en vanuit maatschappelijk belang is het wenselijk dat jongeren bij hun studiekeuze in zekere mate rekening houden met veranderende arbeidsmarktperspectieven.

Auteurs: Daniëlla van Uden, Jessie van de Haterd & Minne Bakker (2023). Euroguidance

Zingeving en Loopbaanbegeleiding

Er zijn de laatste jaren veel zorgen over het welzijn van jongeren in Nederland. Aandacht voor het welzijn en de persoonlijke ontwikkeling van studenten is erg belangrijk om de situatie te verbeteren. Aangezien wetenschappelijk onderzoek suggereert dat loopbaanbegeleiding op verschillende manieren kan bijdragen aan welzijn (o.a. Percy et al., 2023), is in deze verkenning de relatie tussen studentenwelzijn en loopbaanbegeleiding bestudeerd.

Auteurs: Hanke Korpershoek, Annet Hermans, Merlijn Karssen, Régina Petit (2023). RUG en Kohnstamm Instituut

Met dit onderzoeksproject is in de eerste plaats beoogd vmbo-scholen en beleidsmakers inzicht te geven in de effectiviteit en impact van het bestaande LOB-interventieaanbod voor vmbo-jongeren, in het bijzonder voor jongeren uit gezinnen met een migratieachtergrond, op het ontwikkelen van een weloverwogen studiekeuze.

Auteurs: Werkgroep Interdepartementaal beleidsonderzoek (IBO) (2023)

Hoe moet het mbo worden vormgegeven om toekomstbestendig te zijn?
In dit rapport beschrijft de werkgroep het huidige stelsel en maakt zij een analyse in lijn met de door haar gesignaleerde trends van krimp, ontwikkelingen op de arbeidsmarkt en in de samenleving. 
 

Auteurs: Mieke van Diepen, Daphne Wiersema, Japke Ebbinge (2023). Lectoraat Kansrijke Schoolloopbanen in een Diverse Stad & Leergang Loopbaancoaching. HvA

Dit project maakt onderdeel uit van een groter onderzoeksprogramma van het NRO genaamd ‘Toegankelijk hoger onderwijs voor, door en na de poort – een integraal perspectief op de toegankelijkheid van het hoger onderwijs in Nederland’. In dit project hebben we professionaliseringstrajecten op maat ontwikkeld en onderzocht in vo, mbo, en hbo. We brachten in kaart wat docententeams nodig hebben om leerlingen of studenten te begeleiden in de ontwikkeling van hun (school)loopbaan, met oog voor expliciete en impliciete obstakels die verschillende groepen op hun route naar en door het hoger onderwijs tegenkomen.

Auteurs: Meijden, A.J.H. van der, Klatter, E., Biemans, H., Mariën, H., Magereij, L., De Vre-Oprel, C. & Jonge, H. de. Amstelveen: Kohnstamm Instituut. (2023)

Te veel mbo-instromers in het hbo vallen in de eerste twee jaar uit. Vanuit onderzoek en praktijk is bekend dat studenten vaak moeilijk hun weg vinden naar en in het hbo: de stap van mbo of havo naar hbo leidt tot hoge uitvalcijfers (Elffers, 2016; Mulder & Cuppen, 2018). Daarvoor valt niet één specifieke oorzaak aan te wijzen. Mbo’ers lijken in vergelijking met havisten/vwo’ers een andere aanpak nodig te hebben (van der Meijden, et.al., 2023).  

Auteur: Karlijn Soppe

Dit proefschrift gaat over matchingsprocedures bij Nederlandse universiteiten in relatie tot inschrijvingsgedrag en studiesucces van eerstejaarsstudenten. De centrale vraag is of en in welke mate verschillende typen matchingsprocedures aan Nederlandse universiteiten effectief zijn. In dit proefschrift wordt de effectiviteit van matchingsprocedures gedefinieerd door te kijken naar het doel van matching: de juiste student op de juiste plaats krijgen

Auteurs: Janna Zijderveld en Inge Korterin (2023)

Rapportage onderzoek naar docenten in de context van doorlopende leerroutes vmbo-basis – mbo-2

Een doorlopende leerroute vmbo-mbo mag aangeboden worden door één docententeam. Maar hoe ziet dat docentschap in een doorlopende leerroute eruit? En welke uitdagingen levert het op als docenten uit twee verschillende ‘schoolsoorten’ samenwerken? Het practoraat Docentprofessionalisering deed hier praktijkgericht onderzoek naar op uitnodiging van de Landstede Groep, die op grote schaal doorlopende leerroutes aanbiedt. 

Mariëlle Verhoef – van Lier, Guuske van Teunenbroek, Marloes de Lange, Martijn Peters en Edwin Buijs

Het kiezen van een studie: iedere jongere staat vroeg of laat voor deze belangrijke opgave. Scholen ondersteunen leerlingen bij het doorlopen van het studiekeuzeproces, wat vaak succesvol is, maar niet altijd: studie uitval, vaak al in het eerste jaar, komt regelmatig voor. Hoewel er allerlei redenen zijn om met een studie te stoppen, zoals persoonlijke omstandigheden, is een verkeerde studiekeuze een veel voorkomende reden.
 

Martijn Peters en Mariëlle Verhoef
M.m.v. Christel Vissers, Dick Grievink, Astrid van Dael en Gabriël van Boekel

In dit rapport wordt verslag gedaan van een onderzoek dat is
uitgevoerd door medewerkers van de Academie Educatie
van de HAN. Het doel van het onderzoek was meer inzicht te
krijgen in het studiekeuzeproces van eerstejaars studenten.

Auteur: B. K. de Koning, (2022)

Doctoral Thesis, Maastricht University. Maastricht

De studies in het proefschrift richten zich op hoe informatie de verwachtingen en keuzes van individuen beïnvloedt. Het bestaat uit vier hoofdstukken, geschreven door de auteur van dit proefschrift, in samenwerking met verschillende co-auteurs. De eerste twee hoofdstukken gaan over keuzes in het onderwijs. De twee hoofdstukken daarna gaan over werk. 

Auteurs: Henri Bussink, Koen van der Ven, Iris Klinker (2023)

Het onderzoek
Studie & Werk Mbo baseert zich op de arbeidsmarktpositie van mbo-afgestudeerden één jaar na afstuderen van het cohort dat afstudeerde in 2020-2021. Het aanpalende onderzoek Studie & Werk HO doet dat voor hoger opgeleiden. De arbeidsmarktpositie wordt onderzocht aan de hand van drie pijlers: het startsalaris, de duur tot een baan van substantiële omvang en salaris en de kans op een vast contract.

Het onderzoek bestaat uit vier delen:

• een beschrijving van de ontwikkeling van de arbeidsmarktpositie van mbo-afgestudeerden
• een analyse van opleidingsverschillen in de arbeidsmarktpositie
• een analyse van de samenhang tussen de arbeidsmarktpositie en individuele en opleidingskenmerken
• een vergelijking tussen mbo-afgestudeerden en hoger opgeleiden naar startpositie en -salaris.

Auteurs: Noor Galesloot, Luna van Dijk, Adriaan Oostveen, Jacob van der Wel, Regioplan (2023)

Ondersteuning van jongeren in een kwetsbare positie

Als onderdeel van het steun- en herstelpakket kondigde het kabinet op 28 augustus 2020 een aanvul-lend sociaal pakket aan. Het doel hiervan is om mensen die in onzekerheid verkeren door de coronacrisis passende begeleiding te bieden bij het zoeken naar nieuw werk en inkomen. Een van de bouwstenen van het sociaal pakket is de aanpak jeugdwerkloosheid. Hiermee zetten gemeenten, onderwijs en andere partners zich in om jongeren te ondersteunen naar vervolgonderwijs of werk. 

Auteur: Ana Blanco, Praktijkorganisatie: Sondervick College

Praktijkbegeleider: Sandra Stals
Schoolbegeleider: Joske van der Vorst

Dit onderzoeksrapport is opgezet naar aanleiding van een vraagstuk met betrekking tot de loopbaancompetenties van leerlingen. In het eerste jaar aan de gekozen vervolgopleiding na de middelbare school valt ongeveer een op de drie leerlingen uit. Dit percentage is voor een groot deel terug te herleiden naar het maken van een “verkeerde” studiekeuze. Met name leerlingen die doorstromen van de havo naar het HBO kennen een groot uitval percentage. Dit geldt ook voor de leerlingen die de havo hebben gevolgd aan het Sondervick College. Het maken van de “verkeerde” studiekeuze is onder andere terug te herleiden naar een LOB-programma op de middelbare school die niet optimaal heeft gefunctioneerd.

Auteurs: Arie Gelderblom, Daniel Bos, Annette Diender, Mark den Hartog, Jaap de Koning, Arie-Jan van der Toorn, Elisa de Vleeschouwer (2023)

Dit onderzoek heeft betrekking op ‘optimale studieloopbaankeuzes’ op het vmbo. Voor optimale studieloopbaankeuzes is zowel de aansluiting op interesses en talenten, als de aansluiting op de vraag naar arbeid van belang. Leerlingen hechten groot belang aan een keuze waar ze werk mee kunnen vinden. Maar voor scholen ligt de prioriteit bij LOB vooral bij interesses en talenten en minder bij de aansluiting op de arbeidsmarkt. LOB heeft dan ook weinig invloed op kansrijk kiezen.

Auteurs: Jessie Bakens, Frank Cörvers, Didier Fouarge, Mark Levels (2023)

BELANGRIJKE INZICHTEN

• Het Ministerie van OCW werkt aan een verkenning over de arbeidsmarkt van 2040. 
• De arbeidsmarktprognoses die het ROA maakt gaan 6 jaar vooruit en laten zien welke knelpunten er op de arbeidsmarkt op middellange termijn verwacht kunnen worden. 
• Het ROA verwacht in hun prognose dat er tot 2026 knelpunten zullen zijn. 
   

Auteurs: VHTO Expertisecentrum Genderdiversiteit in bèta, techniek en IT (2023)

Aanbevelingen om vo-leerlingen de kans te geven verder te kijken dan typische mannen- en vrouwenberoepen.

In Nederland is de kans dat je als vrouw later in een technisch of IT-beroep terechtkomt, kleiner dan dat je in de zorg komt te werken en voor mannen geldt dit andersom. De beroepssegregatie tussen mannen en vrouwen is hoog; bij beroepen in bèta, techniek en IT is die segregratie naar geslacht zelfs het hoogst van alle lidstaden van de EU. Dat staat de prestaties van bedrijven in de weg. Verschillende sectoren die cruciaal zijn voor de samenleving, zoals zorg, onderwijs en techniek, zijn sterk gesegregeerd waardoor kansen op vernieuwing worden gemist.

Emina van den Berg, Harriët Prins, Koen van der Ven, Paul Bisschop. SEO Economisch Onderzoek

Monitor implementatie Wet invoering Associate degree-opleiding 2018-2022

Associate degree-opleidingen nemen nog steeds toe in aantal en in aantal deelnemers en hebben daarmee een stevige positie bemachtigd in het hoger onderwijs. Ad-studenten zijn overwegend tevreden over hun opleiding en na afstuderen stroomt circa 30 procent door naar een hbo-bacheloropleiding. Op de arbeidsmarkt worden verschillen waargenomen in soort dienstverband en beloning tussen alumni van voltijd en deeltijd/duale Ad-opleidingen.

van de Ven, H., Donker, A., Wesseling, W., van de Haterd, J., de Jong, E., Metwally, L. en van As, A. (2023)

Mbo-instellingen leiden niet alleen op voor een beroep en goed burgerschap, maar ook naar een passende (vervolg)opleiding of een duurzame baan. Entree- en niveau-2-studenten hebben hierbij een meer kwetsbare positie dan andere studenten. Schooluitval is hoog en begeleiding van deze studenten vraagt om een integrale aanpak. Maar hoe ziet zo’n integrale aanpak eruit? Welke elementen werken wel of niet? En hoe zorg je ervoor dat je continu leert en verbetert?

Fabian Dekker, Elisa de Vleeschouwer, Arie-Jan van der Toorn, SEOR (2022)

JINC heeft aan onderzoeksbureau SEOR gevraagd om de impact van haar initiatieven te onderzoeken. SEOR onderzocht daarop projecten van JINC in het primair en voortgezet onderwijs in Amsterdam, Utrecht en Rotterdam. Hierbij werden leerlingen, mentoren, ouders en bedrijfsvrijwilligers uit de projecten bevraagd. Leerlingen op het mbo werden geïnterviewd om terug te blikken op hun ontwikkeling en keuzes uit die tijd.

Op basis van het evaluatieonderzoek kan de centrale conclusie worden getrokken dat JINC met haar activiteiten bijdraagt aan de persoonlijke veerkracht van kwetsbare jongeren. De Bliksemstage draagt in het algemeen bij aan een verbreding van de leefwereld van deelnemers. 

Sanne G. A. van Herpen (EUR, 2019)

How students academically prepare and adjust for a successful transition into university.

Dit proefschrift gaat over hoe studenten kunnen worden ondersteund om een succesvolle overstap te maken van het voortgezet onderwijs naar het hoger onderwijs (HO). Het aantal studenten dat start met studeren in het HO is wereldwijd de afgelopen decennia flink toegenomen. Hier in Nederland is in twintig jaar tijd het aantal HO-studenten verdubbeld: in 2016 startte 50.000 studenten met een bachelor opleiding aan een Nederlandse universiteit. Deze toegenomen deelname in het HO draagt bij aan economische groei en een betere concurrentiepositie, maar betekent echter niet dat ook meer studenten succesvol studeren in het HO.

Geeske Strating, Tynke Hof (Stichting Alexander) (2022)

Deze onderzoeksrapportage biedt inzicht in studiekeuzeprocessen van jongeren met een niet-westerse migratieachtergrond op het VMBO. Aanleiding voor dit onderzoek is het feit dat de arbeidsmarktpositie van jongeren met een niet-westerse migratieachtergrond achterblijft op die van andere jongeren. Verschillende factoren kunnen hier een rol in spelen. Dit onderzoek richt zich op één van die mogelijke verklarende factoren: jongeren met een niet-westerse migratieachtergrond kiezen vaker voor MBO opleidingen met een lage baankans dan jongeren zonder een migratieachtergrond (Bisschop et al., 2020).

Henri Bussink, Tobias Vervliet & Bas ter Weel (SEO Economisch Onderzoek)
Suzan de Winter-Koçak & Inti Soeterik (Verwey-Jonker Instituut)
 

De impact van de coronapandemie op de overgang van het onderwijs naar de arbeidsmarkt.  

Tijdens de coronapandemie zijn de gemiddelde baankansen van starters na een dip in 2020 hersteld. De kansenongelijkheid tussen groepen jongeren bij de overgang van het onderwijs naar de arbeidsmarkt is wel toegenomen. De baankansen van jongeren zonder startkwalificatie, met maximaal een mbo-2-opleiding, met een migratieachtergrond of met gezondheidsbeperkingen, zijn vijftien maanden na uitstroom lager dan voor de coronapandemie. Het zijn vooral contactbeperkende maatregelen die jongeren belemmeren in hun zoektocht naar werk, wat bij sommige groepen een beroep doet op hun mentale veerkracht. 

Jeany van Beelen-Slijper, Petra Biemans, Rachelle van Harn, Ellen Sjoer, Piet Verstegen (2021)

De kennis die is verzameld in het lectoraat 'Beroepen in Transitie'  van Inholland samen met lectoraat Duurzame Talentontwikkeling van De Haagse Hogeschool is gebundeld en verwerkt in een modulaire publicatie, waarin loopbaanthematieken van diverse kanten worden benaderd.

Gepleit wordt voor een integrale kijk en daarvoor is een conceptueel model ontwikkeld , genaamd 'Ecosysteem van Loopbaanthematieken'. 

Martijn Peters, Marloes de Lange (2022)

Oriëntatietraject op het mbo als nieuw initiatief.
Hoewel de effectiviteit van initiatieven gericht op oriëntatie in het vmbo op uitval en switch in het mbo nog onbekend is, biedt de recente literatuurstudie van Korpershoek et al. (2022) inzicht in hoe een effectieve aanpak voor loopbaanoriëntatie en -begeleiding van vmbo’ers er uit zou kunnen zien. Hieruit vloeien de volgen adviezen voort:

1. Leg als school de verbinding met de beroepspraktijk door het organiseren van bijvoorbeeld snuffelstages, bedrijfsbezoeken, gastlessen door beroepsbeoefenaren en meeloopdagen in het mbo.

2. Geef als school de leerling een actieve rol in LOB-activiteiten, bijvoorbeeld door het uitvoeren van een opdracht tijdens een werkbezoek.

3. Bied als school een samenhangend traject van LOB-activiteiten aan met betrokkenheid van mentoren, docenten en andere begeleiders (door leerlingen te enthousiasmeren en de verbinding tussen LOB-activiteiten expliciet te maken).

4. Bouw als docent/mentor reflectie in op motieven, ambities en kwaliteiten van de leerling binnen gesprekken met de leerling.

5. Betrek als school ouders als gesprekspartner in het studiekeuzeproces.

6. Besteed als school aandacht aan het omgaan met verwachtingspatronen van anderen, zoals gesprekken over genderrollen en succesvolle voorbeelden van meisjes in traditionele ‘jongensberoepen’ en vice versa.

7. Bied als school activiteiten aan die gericht zijn op het vergroten van kennis over sectoren, over vervolgonderwijs, ondernemerschap of over solliciteren, omdat deze ook positief uitwerken op het zelfvertrouwen van leerlingen om goede (loopbaan)keuzes te kunnen maken en op beeldvorming over de beroepspraktijk

Karien Coppens, Meghan Rens, Lotte Scheeren (2022)

Steeds vaker gebruiken studenten en medewerkers in het hoger onderwijs het begrip ‘studentsucces’ in plaats van ‘studiesucces’. Maar wat is studentsucces dan precies? Hoe kun je dat vormgeven en hoe houd je daarop focus en regie? Om meer grip te krijgen op studentsucces voerde ECBO een overzichtsstudie uit met subsidie van NRO. 

Drie onderzoeksvragen stonden in deze studie centraal: 

1. Hoe wordt de opdracht van het hoger onderwijs omschreven vanuit/in landelijk beleid en door hoger onderwijsinstellingen zelf? 
2. Hoe kunnen het begrip studentsucces en onderliggende indicatoren gedefinieerd en geoperationaliseerd worden binnen dit kader? 
3. Gegeven de definitie en operationalisatie van het begrip studentsucces en de onderliggende indicatoren, welke factoren/processen beïnvloeden het studentsucces van verschillende groepen? 
    

Arie Gelderblom, Annette Diender (2021)

In deze notitie is beschreven in hoeverre gemeenten in Zuid Holland een rol voor zichzelf zien op het terrein van LOB in het vmbo en wat hun doelen hierbij zijn. Tevens is nagegaan welke verschillen in de uitvoeringspraktijk optreden tussen gemeenten en in hoeverre monitoring en evaluatie plaatsvindt. De basis voor deze notitie is een gespreksronde bij gemeenten in Zuid-Holland. De doorwerking van het gemeentelijke beleid vanuit het perspectief van scholen en leerlingen komt in een later stadium van het onderzoek aan de orde.

Matthieu Mes en Doreen Verbakel (2021)

Euroguidance heeft in 2020 een verkenning gedaan naar het gebruik van arbeidsmarktinformatie binnen studieloopbaanbegeleiding in België, Duitsland en Denemarken. In dit rapport worden zowel de resultaten uit de survey als uit de interviews samengevat en daarnaast is een eerste aanzet gedaan om criteria te benoemen die van belang zijn rond arbeidsmarktinformatie en loopbaanondersteuning, bijvoorbeeld rondom professionalisering (opleidingen, begeleidingsmateriaal, zelfstandige bruikbaarheid), het aanbod (bijv. contexualisering naar doelgroep en loopbaanondersteuning, aantrekkelijkheid, vindbaarheid, onderhoud), en het systeem (bijv. regie, financiering, samenwerking).

Suzan de Winter-Koçak, Leyla Reches (2022)

Een verkennend onderzoek naar beleid en praktijk van tussentijds opstromen. 

Tussentijdse opstroom (voor diplomering opstromen naar een hoger onderwijsniveau) in het voortgezet onderwijs kan ervoor zorgen dat leerlingen die een te laag advies hebben gehad alsnog op een passend niveau terechtkomen. KIS ontving tijdens eerder onderzoek naar jongeren met een migratieachtergrond signalen dat het proces rond opstroom niet altijd soepel verloopt. Reden om onderzoek te doen naar praktijk en beleid van tussentijdse opstroom.

Dat leerlingen met een migratieachtergrond niet altijd op het onderwijsniveau terecht komen dat past bij hun cognitieve capaciteiten, heeft onder andere te maken met de vroege selectie in het primair onderwijs. Deze pakt negatief uit voor leerlingen met een migratieachtergrond; zij krijgen vaker dan leerlingen uit andere groepen een schooladvies dat lager is dan hun scores op de eindtoets rechtvaardigen. 
Binnen het voortgezet onderwijs wordt tussentijdse opstroom gezien als een correctiemechanisme voor deze negatieve effecten van vroegselectie voor kinderen met een migratieachtergrond. Binnen dit verkennende onderzoek is er gekeken óf onderwijsinstellingen beleid hebben ontwikkeld rondom tussentijdse opstroom, wat dat beleid inhoudt en hoe zij daar in de praktijk invulling aan geven. Ook keken wij naar eventuele barrières die leerlingen met een migratieachtergrond binnen het beleid en in de praktijk van tussentijdse opstroom (kunnen) ervaren. 
 

Bianca Leest, Annemarie van Langen, Ed Smeets (2022)

Van alle instromers in het hoger onderwijs in coronajaar 2019-2020 is een kwart in of direct na het eerste studiejaar gestopt. Dat is weliswaar een forse daling ten opzichte van voorgaande jaren (waarschijnlijk door een gebrek aan alternatieven zoals reizen), maar niettemin nog steeds een onwenselijk hoge uitval. 

Deze overzichtsstudie naar de oorzaken en achtergronden van studieuitval in het eerste jaar en interventies om deze studieuitval tegen te gaan, is gebaseerd op literatuurstudie, analyse van de geïnventariseerde interventies en twee expertmeetings met landelijke deskundigen. Vanwege de beoogde praktijk- en beleidsgerichtheid van deze overzichtsstudie vormt het systematisch overzicht van (bewezen) interventies (in Deel II) het zwaartepunt van deze publicatie. Daarbij is niet alleen gekeken naar ‘de eerste 100 dagen’, maar breder naar interventies rondom de overgang naar het hoger onderwijs.
 

VHTO (2019)

Deze publicatie is het verslag van een verkennende studie die VHTO, Landelijk expertisebureau vrouwen/meisjes en bèta/techniek heeft uitgevoerd onder 200 mbo-studentes en vakvrouwen in de bètatechniek. De verkenningen laten zien dat vrouwen die een techniek- of ICT-opleiding op mbo-niveau volgen of met succes afgesloten hebben echt op hun plek zijn.

Ze hebben een positief zelfbeeld ten aanzien van hun prestaties in de bètatechnische vakken, hebben een duidelijk beeld van bètatechnische opleidingen en beroepen en krijgen support van hun ouders bij een roldoorbrekende studiekeuze. Ook kennen ze mensen met een goede baan in de techniek en weten ze al bij de vo-profielkeuze welk werk ze later willen gaan doen. Bovendien zijn ze in staat zelfstandig te functioneren in een masculiene cultuur.

Het is de combinatie van al deze factoren die voor de meeste respondenten, studentes en vakvrouwen, geleid heeft tot het maken van een roldoorbrekende studiekeuze. 

Suzan de Winter-Koçak, Mariam Badou (2020)

Het Kennisplatform Inclusief Samenleving verzamelde de meest actuele gegevens over schoolloopbanen van jongeren met een migratieachtergrond. Ook spraken ze met onderwijsprofessionals, onderwijskundigen en pedagogen over hun perspectief op dit thema.

Dit onderzoek laat zien dat het onderwijsniveau van jongeren met een migratieachtergrond langzaam stijgt: steeds meer jongeren volgen een hbo- of wo-opleiding. Tegelijkertijd lopen ze qua in-, door- en uitstroom nog steeds achter op jongeren zonder migratieachtergrond. Zo krijgen jongeren met een migratieachtergrond binnen het primaire onderwijs het vaakst een vmbo-advies en vaker dan jongeren met een Nederlandse achtergrond een advies voor de laagste niveaus van het vmbo.

Dit advies is uiteraard tekenend voor de rest van de schoolcarrière van jongeren met een migratieachtergrond. Hoewel er niveauverschuivingen plaatsvinden binnen het voortgezet onderwijs, eindigen de meeste jongeren met een migratieachtergrond hun schoolcarrière met een mbo-diploma.

Opvallend is wel dat de meeste jongeren met een migratieachtergrond op het mbo, een opleiding op niveau vier volgen. Zeker gezien het feit dat jongeren met een migratieachtergrond binnen het primaire onderwijs vaker dan jongeren met een Nederlandse achtergrond een schooladvies krijgen voor de laagste niveaus van het vmbo, het voorportaal voor mbo twee en drie. 

De Inspectie van Onderwijs (2022)

Welke studentkenmerken van mbo 4-studenten in het onderzoek leiden tot een kleinere kans op doorstuderen in het hoger onderwijs? 

mr. dr. Artie Ramsodit (2021)

De doelstelling van dit traject was gezamenlijk te komen tot een bruikbare, signalerende ‘Mystery Guest’ aanpak.

Uit het onderzoek komt naar voren op welke concrete manieren je aan de slag kunt met het verkleinen van de mis match tussen studenten en werkgevers als het gaat om stagediscriminatie. De drie tools die hierbij gebruikt zijn, zijn Mystery Match Game, Mystery Matching App en Mystery Match Zelftest. Daarnaast geeft het onderzoek inzichten in de perspectieven van werkgevers en de belemmeringen die zij ervaren als het gaat om het aanbieden van stageplaatsen voor niet-westerse studenten.

Korpershoek, H. Karssen, M. Spijkerboer, A. Petit, R. Hermans, A. (2022)

Deze literatuurstudie heeft als doel een systematische analyse en synthese te maken van effectieve elementen in LOB-aanbod in binnen- en buitenland. In deze literatuurstudie is onderzocht welke aanpakken voor LOB effectief kunnen zijn voor leerlingen, met waar mogelijk ook specifiek aandacht voor ‘wat werkt’ voor jongeren uit gezinnen met een migratieachtergrond, zodat evidence-informed beslissingen over de invulling van LOB genomen kunnen worden.

De onderzoeksvraag luidt: Wat zijn effectieve aanpakken voor loopbaanoriëntatie en -begeleiding van jongeren (al dan niet uit gezinnen met een migratieachtergrond) in het vmbo, op basis van de nationale en internationale literatuur? Uit onze literatuurstudie komen in grote lijnen zeven elementen naar voren die bij kunnen dragen aan effectieve LOB en het studie- en beroepskeuzeproces van vmbo-leerlingen (waaronder voor leerlingen uit gezinnen met een migratieachtergrond). 

Martha Meerman, Machteld de Jong en Rick Wolff 2018

In dit artikel wordt gekeken vanuit het perspectief van diversiteit naar positie en functioneren van alle studenten, al dan niet met een migratieachtergrond, in het hoger beroepsonderwijs. Gesteld wordt dat een brede toegankelijkheid van dit onderwijs niet alleen individuele studenten ten goede komt maar ook het beroepenveld en breder: de maatschappij waarin zij straks de hogere functies zullen bezetten. Het beroepenveld vraagt kennis en vaardigheden die aansluiten bij de vraagstukken van de 21ste eeuw. Vanuit drie perspectieven: dat van de student, van de docent en de institutie wordt ingezoomd op diversiteit en studiesucces en de samenhang tussen deze perspectieven. Dit hoofdstuk is onderdeel van het boek Studiesucces in het Hoger Onderwijs van Folke Glastra en Daniel van Middelkoop

Paul Bisschop, Koen van der Ven, Ruud Baarda (2021)

De stagemakelaar ondersteunt studenten die geen stageplek kunnen vinden bij hun zoektocht naar een stage. Veel mbo-studenten die moeite hebben met solliciteren, komen zo aan de nodige werkervaring. De stagemakelaar dicht de kloof tussen het onderwijs en het bedrijfsleven rond stages. Dit rapport betreft de evaluatie van het project Stagemakelaar, uitgevoerd in Amsterdam en Rotterdam. Het onderzoek is gedaan op basis van interviews met verschillende partijen: de stagemakelaars zelf, betrokkenen bij mbo-opleidingen, werkgevers en studenten. Ook is een enquête gehouden onder studenten die een stage hebben gevonden via een stagemakelaar. Gedurende de evaluatie bleek het niet mogelijk om een effectmeting uit te voeren en een vergelijkbare controlegroep te betrekken. Daardoor is de evaluatie kwalitatief van aard en richt het zich op de werking voor de doelgroep en ervaringen van betrokkenen.

Hafid Ballafkih, Jouke Post, Joost van Genabeek, Jos Sanders (2022)

Het ontwikkelen en implementeren van skillspaspoorten vormt een complexe opgave, die alleen kans van slagen heeft als het paspoort ook herkend en erkend wordt door de beroepsbevolking, werkgevers en onderwijs: de civiele waarde. Daarom heeft Instituut Gak een onderzoek gestart over de (rand)voorwaarden waaraan een skillspaspoort zou moeten voldoen volgens werkgevers, werknemers en het onderwijs. Het in dit rapport uitgewerkte vooronderzoek is het eerste in een reeks van deelonderzoeken naar het skillspaspoort. De centrale vraag van het project is: ‘Aan welke randvoorwaarden moet volgens actoren (werkgevers, werknemers en onderwijs) worden voldaan zodat zij het skillspaspoort gaan hanteren?’.

Dr. L. van der Aar (2021)

Behavioral and neural mechanisms underlying self-concept development in relation to educational decision-making in adolescence

In het proefschrift Dear Future Me van ontwikkelingspsycholoog Laura van der Aar staan van de deelnemende jongeren persoonlijke uitspraken, die vaak gaan over school. Vragen we jongeren niet al veel te vroeg om belangrijke toekomstkeuzes te maken? Dat begint al bij de overgang van de basisschool naar het voortgezet onderwijs, en snel daarna volgen de profiel- en studiekeuze. Veel jongeren vinden dit moeilijk; ze stellen de keuze uit, durven niet te kiezen of kiezen wel maar stoppen weer in het eerste jaar. Dat is een maatschappelijk probleem. Van der Aar heeft daarom het zelfbeeld van jongeren onderzocht in deze fase van hun leven.

Paul Bisschop, Justus van Kesteren, Koen van der Ven, Tyas Prevoo, Bas ter Weel, Ardita Muja, Marieke de Visser (ResearchNed), Maurice Crul, Zakia Essanhaji (Vrije Universiteit), Ruud Baarda (Ruud Baarda Advies) (2021).

Mbo’ers met een niet-westerse migratieachtergrond vormen zo’n 22 procent van de mbo’ers die ieder jaar een diploma van niveau 2, 3 of 4 behalen.
De achterstand bij de arbeidsmarktintrede ten opzichte van mbo’ers met een niet-westerse achtergrond ten opzichte van mbo'ers zonder migratieachtergrond komt vooral tot uiting in de duur tot een substantiële baan na afstuderen. Met name jongens met een niet-westerse migratieachtergrond die een BOL-opleiding van niveau 2 hebben gevolgd (en niet doorstuderen) doen er lang over om een substantiële baan te vinden.

Maar ook bij andere mbo-niveaus is er sprake van een achterstand in de duur tot een substantiële baan. De mbo’ers met een niet-westerse migratieachtergrond die wel een baan vinden, verdienen op uurbasis gemiddeld meer dan mbo’ers zonder migratieachtergrond met een baan. Dit heeft te maken met selectiviteit: de meest getalenteerde en best gekwalificeerde mbo’ers met een niet-westerse migratieachtergrond vinden een baan en vaker dan mbo’ers zonder migratieachtergrond in sectoren waar hogere uurlonen verdiend worden.

De empirische analyse in dit onderzoek identificeert een aantal verklaringen voor een succesvolle, dan wel minder succesvolle overgang naar de arbeidsmarkt voor mbo’ers met een niet-westerse migratieachtergrond.

Wijnands, F. 2018

In dit artikel beschrijft de projectleider van STERA (Smart Technical Education Regio Achterhoek) het effect wat het leren in de praktijk onder begeleiding van beroepsprofessionals heeft voor de leerling.

Kappe, Dr. F. R. (2017)

Via een strategie van het versterken van de sociale en academische binding tussen én met studenten werken aan studiesucces. Overige te leggen verbindingen (tussen docenten, staf, onderzoekers et cetera) zullen mogelijk een indirecter effect hebben op het studiesucces, maar zijn ook nodig.

Bisschop, P., Zwetsloot, J. (2020)

Het onderzoek toont aan met welke opleidingen je snel een baan vindt en hoeveel afgestudeerden van verschillende opleidingen verdienen, één en tien jaar na afstuderen. Het is een volledig overzicht op basis van Microdata van het CBS, dat wil zeggen dat iedere afgestudeerde hierin is meegenomen. Het onderzoek laat daarnaast zien welk type opleidingen gevoeliger zijn voor de conjunctuur als het gaat om de startpositie van afgestudeerden. Schoolverlaters kunnen de informatie meewegen als zij op zoek gaan naar een studie in het hbo of wo.

Youngworks (2021)

Wat we in dit onderzoek leren van jongeren die wel voor techniek kiezen, is dat positieve ervaringen, een positief beeld van de perspectieven van techniek, een constructieve rol van ouders én een inclusieve sector in combinatie met elkaar belangrijk zijn om de instroom van jongeren met een migratieachtergrond te laten groeien. We noemen kernachtig de vijf grootste kansen.

Fouarge, D., Künn-Nelen, A., Mommers, A. (2016)

Dit rapport biedt een overzicht van literatuur die ingaat op de rol die arbeidsmarktinformatie speelt in de studiekeuze van jongeren. Een belangrijke constatering is dat we betrekkelijk weinig weten over het feitelijk gebruik van arbeidsmarktinformatie bij de studiekeuze en over de vraag in welke mate het geven van informatie over arbeidsmarktperspectieven leidt tot gedragsveranderingen en daarmee tot een betere allocatie van arbeid. Er is in Nederland veel informatie beschikbaar over de aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt. Ook zijn er diverse maatregelen genomen om het studiekeuzeproces te verbeteren, met concrete aandacht voor de arbeidsmarkt zoals bijvoorbeeld de invoering van Studie in Cijfers (studiebijsluiter). Het doel van dit soort maatregelen is het optimaliseren van het studiekeuzeproces. De beschikbaarheid van arbeidsmarktinformatie zegt echter nog niets over het daadwerkelijk gebruik ervan door studiekiezers en of deze informatie het studiekeuzeproces daadwerkelijk kan beïnvloeden.

Berg, E. van den, Bisschop, P. ter Weel, B. Zwetsloot J. (2020)

Dit onderzoek rapporteert en verklaart verschillen in arbeidsparticipatie tussen jongeren met een Nederlandse achtergrond en jongeren met een niet-westerse migratieachtergrond. De analyses focussen op mbo’ers die in het studiejaar 2017/2018 hun opleiding hebben afgerond. Verschillen in arbeidsparticipatie circa een jaar na afstuderen worden verklaard aan de hand van een aantal kenmerken gemeten met administratieve data. Deze kenmerken zijn mbo-opleidingsniveau, -richting en leerweg, prestaties op het vmbo, de sociaaleconomische positie van ouders, de thuissituatie bij afstuderen en een aantal andere persoonskenmerken. Aan de resultaten uit een enquête onder mbo-afgestudeerden is informatie toegevoegd over studieprestaties en -keuze, opgedane werkervaring en ervaren belemmeringen tijdens de studie, zoekgedrag en motivatie om een stageplek en baan te vinden en een aantal persoonlijkheidskenmerken. Het verschil in arbeidsparticipatie tussen jongeren met een Nederlandse achtergrond of een westerse migratieachtergrond en jongeren met een niet-westerse migratieachtergrond, op basis van een sample van geënquêteerden, bedraagt 18,9 procentpunt. Circa 15 procentpunt van dit verschil kan niet worden verklaard met de kenmerken die in de administratieve en enquêtedata aanwezig zijn.

Meng, C. M., Verhagen, A. M. C., Korthals, R. A., & Huijgen, T. G. (2014)

Kiezen voor een mbo-opleiding met het hart of nadat een afweging van toekomstige arbeidsmarktperspectieven is gemaakt? Na het behalen van het MBO-diploma doorleren of zich aanbieden op de arbeidsmarkt? Jongeren staan precies voor deze keuzes. In de afgelopen vijf jaren kreeg deze afweging wegens de voortdurende economische malaise nog een zwaardere lading dan in tijden van hoogconjunctuur. De verwachting dat in Nederland de jeugdwerkloosheid ook in 2013 en de jaren daarna verder zou kunnen oplopen, heeft in het voorjaar van 2013 dan ook tot een brede aanpak geleid om jongeren aan te sporen om voor een mbo-opleiding met goede arbeidsmarktperspectieven te kiezen en na behalen van het MBO-diploma door te leren, zij het in het MBO zelf dan wel bijvoorbeeld in het HBO. Maar wat zijn de gevolgen van deze brede aanpak? Hebben jongeren zich door deze activiteiten laten beïnvloeden? Is het gelukt om het aandeel MBO-gediplomeerden dat de onderwijs carrière voortzet te verhogen? Laten de gediplomeerden van het VMBO zich door arbeidsmarkperspectieven beïnvloeden en kiezen ze voor mbo-opleidingen met goede arbeidsmarktperspectieven? Navolgend presenteren we de centrale conclusies van de Evaluatie van het School Ex 2.0 programma zoals uitgevoerd in de periode oktober 2013 tot en met april 2014.

Goes, D. (2020)

Het hoger onderwijs heeft elk jaar te maken met een groep studenten die uitvalt of switcht van studie. De percentages zijn het hoogste in het eerste studiejaar. In het hbo valt ongeveer 30% van de eerstejaarsstudenten uit. Zij kiezen voor een andere opleiding aan een onderwijsinstelling of schrijven zich uit bij het bekostigde onderwijs. In het wo is dit percentage stabiel, rond de 7% van de eerstejaarsstudenten. De LSVb tracht met dit onderzoek inzicht te geven in hoe uitval onder eerstejaarsstudenten verminderd kan worden.

De literatuurstudie geeft aan dat er verschillende oorzaken toe te kennen zijn aan de uitvalcijfers. De belangrijkste redenen die naar voren zijn gekomen uit huidig onderzoek zijn een onjuist verwachtingspatroon, verkeerde studiekeuze, een niet optimale aansluiting en een gebrek aan motivatie. Tevens valt af te leiden uit dit onderzoek dat een aantal groepen eerstejaarsstudenten vaker uitvalt dan andere groepen studenten. Zo vallen eerstejaarsstudenten met een niet-westerse achtergrond, mannen en studenten met een mbo-achtergrond relatief vaak uit in het eerste jaar.

Warps, J. (2013)

Op verzoek van de VO-Raad heeft ResearchNed een onderzoek uitgevoerd naar de stand van zaken en naar de effecten van loopbaanoriëntatie en begeleiding (LOB) in havo en vwo. Daartoe is een serie vragen over LOB toegevoegd aan de Startmonitor, het landelijke eerstejaarsonderzoek in hbo en wo.

Vulperhorst, J.P., Rijst, R.M. van der, Akkerman, S.F. (2019)

Interesses van jongeren staan centraal in het maken van een studiekeuze. Jongeren hebben vaak meerdere interesses waarmee ze een toekomst voor zich zien en zij moeten daarom hun interesses afwegen. Vanuit een interesse-naar-programma perspectief overwegen jongeren welke interesses ze het liefste in een programma zouden willen volgen. Jongeren zijn echter niet vrij om alle interesses te combineren en te volgen die ze willen, aangezien dit ook binnen de bestaande structuur van studieprogramma’s mogelijk moet zijn. Zij moeten daarom ook redeneren vanuit een programma-naar-interesse perspectief om te kijken hoe specifieke programma’s het volgen van overwogen interesses wel of niet mogelijk maken.

Vloet, K. (2014)

Leraren die naast hun vakdocentschap een rol als leerling- of loopbaanbegeleider in hun school krijgen, balanceren in hun begeleiding aan leerlingen tussen zorg en (talent)ontwikkeling, in hun school tussen erkenning en autonomie en in hun loopbaan tussen levensthema en maatschappelijke positionering. Met deze dilemma’s om durven gaan vereist moed en kan leiden tot verschillende loopbaanpaden. Leraren ontwikkelen hun professionele identiteit als meerstemmig zelfverhaal in dialoog met leerlingen, school, opleiding en de maatschappij, maar ook met zichzelf.

Vloet, K. (2015)

In deze promotiestudie staat de vraag centraal hoe de professionele identiteitsontwikkeling van ervaren leraren vorm krijgt in een opleidingspraktijk voor speciale onderwijszorg en loopbaanbegeleiding van leerlingen. Doel van het onderzoek was zicht te krijgen op de professionele identiteitsontwikkeling van deze ervaren leraren uit het regulier onderwijs; m.n. het vo en mbo.

Vervoort, M. & Elffers, L. (2018)

Hbo-studenten die afkomstig zijn uit het mbo zijn minder succesvol in het eerste jaar dan studenten die de overstap vanuit het havo maken. Het geringere studiesucces van mbo’ers wordt aan uiteenlopende factoren toegeschreven. In sommige gevallen ontbreekt daarvoor de empirische evidentie, en bovendien is onduidelijk hoe die verschillende factoren zich tot elkaar verhouden. In deze studie wordt onderzocht in hoeverre mbo’ers en havisten bij aanvang van hun hbo-opleiding verschillen in vaardigheden, leerstijlen, studiekeuze en motivatie, en in hoeverre deze factoren de relatie tussen vooropleiding en studiesucces verklaren.

Vervoort, M., Diepen, M. van & Elffers, L. (2018)

Om mbo-studenten die willen doorstromen naar het hbo beter voor te bereiden op het hbo, bieden veel roc’s in samenwerking met hogescholen het Keuzedeel Voorbereiding hbo aan. Aan de hand van het Keuzedeel oriënteren studenten zich op hbo-opleidingen en -beroepen, en werken zij aan de ontwikkeling van competenties die nodig zijn om succesvol in het hbo te kunnen studeren. Recent heeft het Lectoraat Beroepsonderwijs van de Hogeschool van Amsterdam een eindrapport met de eerste ervaringen en opbrengsten van het keuzedeel Voorbereiding hbo gepubliceerd. Het Lectoraat heeft in het Regionaal Netwerk mbo-hbo Noord-Holland – Flevoland onder meer onderzocht welke invulling aan het keuzedeel wordt gegeven, hoe de samenwerking tussen mbo en hbo in het keuzedeel vorm krijgt en in hoeverre het keuzedeel volgens de deelnemers heeft bijgedragen aan hun beeld van het hbo en wat het hbo van hen verwacht. 

Strijk, M., Lusse, M., & Kuijpers, M. (2018)

Scholen gebruiken thuisopdrachten nog weinig in het samenwerken met ouders rondom LOB. Terwijl ze juist de kwaliteitsgesprekken tussen ouder en kind thuis vergroten, ouders een reëler beeld van het loopbaanperspectief van hun kind geven en de betrokkenheid van ouders bij het LOB -programma van de school stimuleren. Voorwaarde is wel dat de leerling de regie houdt en zijn of haar ouders d.m.v. de thuisopdracht zelf betrekt. Daarnaast moeten thuisopdrachten alle ouders de mogelijkheid bieden om thuis bij de loopbaan van hun kind betrokken te zijn, ongeacht hun vertrouwdheid met het onderwerp.

Slijper, J., Biemans, P., Sjoer, E. (2019)

Leerlingen bereiden hun studiekeuze op verschillende manieren voor. Door open dagen en proeflessen en door allerlei LOB-activiteiten die de school verzorgt. Bij de keuze voor een vervolgopleiding speelt het beroep ('wat kan/wil ik worden?') een belangrijke rol. Jongeren blijken echter vaak een verouderd én weinig overdacht beeld te hebben. Bovendien verandert het werk voortdurend en kan een beroep tegen de tijd dat een leerling de arbeidsmarkt betreedt er alweer anders uitzien.

Slijper, J. (2020)

Drie Rotterdamse roc’s en twee hogescholen geven vanaf cohort 2018/2019 gezamenlijk invulling aan het Keuzedeel Voorbereiding Hbo (K0125), ten behoeve van doorstroom in het economisch domein. Het integrale programma ter bevordering van de aansluiting in het economische domein is gedefinieerd onder de titel ‘De Rotterdamse Aanpak’. De lectoraten van Hogeschool Inholland en Hogeschool Rotterdam hebben gezamenlijk in een monitoring onderzoek onderzocht in hoeverre dit keuzedeel bijdraagt aan de kwaliteit van studiekeuzeprocessen en de ontwikkeling van studievaardigheden, ten gunste van de doorstroom naar het hbo.

Slijper, J. (2017)

Een andere benadering van studiekeuze. Met de dissertatie ‘En wat kan ik dan later worden?’ heeft Slijper promotieonderzoek gedaan naar het studiekeuzeproces van eerstejaars juridische hbo-studenten. Als bij aankomende studenten het toekomstige beroep de belangrijkste reden vormt bij een studiekeuze, is het vrij waarschijnlijk is dat dit leidt tot teleurstellingen en studie-uitval. Studenten die een studiekeuze maken vanwege de inhoud van een studie vallen veel minder uit.

Ruijters, M., Luin, G. van. (2015)

In dit artikel presenteren de auteurs, aanvullend op de nieuwe beroepsstandaard van schoolleiders in het voortgezet onderwijs, het model van professionele identiteit om die beroepsstandaard meer diepgang en betekenis te geven. Het model geeft schoolleiders handreikingen om alleen of samen met professionele vrienden te onderzoeken waar je als schoolleider van bent of wilt zijn.

Petit, R., Meijer, J., Karssen, M. & Kuijpers, M. (2019)

Veel jongeren hebben moeite om zich een beeld te vormen van beroepen die zij kunnen kiezen. Wat hierbij helpt is zelf zien en ervaren hoe het ertoe gaat in de praktijk; ook wel ‘werkexploratie’ genoemd. Voorbeelden zijn een werkbezoek of praktijkopdracht in een bedrijf. Werkexploratie is een van de vijf ‘loopbaancompetenties’ waaraan vmbo-scholen aandacht besteden in het onderwijs en die sinds kort ook geëxamineerd worden. Het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid ondersteunde tien scholen in een aantal grote steden bij het maken van een goed werkexploratieprogramma. De opbrengsten hiervan zijn onderzocht door herhaald vragenlijsten af te nemen bij leerlingen en door groepsinterviews af te nemen bij leerlingen en hun mentoren.

Petit, R., Brouwer, P. & Meijer, J. (2018)

Scholen voor vmbo en mbo ontwikkelden samen met onderzoekers een programma om ouders te betrekken bij de studie-en beroepskeuze van hun kind. Via huiswerkopdrachten die leerlingen met ouders thuis maken wordt het gesprek over loopbaankeuzes gestimuleerd. Het onderzoek laat bescheiden positieve effecten zien.

Oomen, A.M.F.A. (2018)

Dit proefschrift is het resultaat van een onderzoek naar het betrekken van de ouders van havo-scholieren bij loopbaanoriëntatie en -begeleiding (LOB). Het is gebaseerd op een secundaire analyse van bestaande gegevens van een eerder onderzoeksproject naar de impact van een LOB-interventie, 'Ouders aan Zet' voor ouder-kindparen in 3- of 5HAVO. Bij dit project waren decanen van zes scholen betrokken, die de interventie uitvoerden op hun school aan de hand van een gezamenlijk ontworpen script met de steun van mentoren, docenten en afdelingshoofden.

Oomen, Annemarie (2016)

Voor mijn proefschrift naar ouderbetrokkenheid in LOB in HAVO bestudeerde ik in de internationale literatuur interventies binnen en buiten de onderwijscontext waarbij ouders betrokken waren bij de loopbaanontwikkeling/beslissingen van hun kind. Dergelijke interventies bestaan sinds eind zestiger jaren in uiteenlopende vormen zoals gidsen om ouders te informeren over het onderwijssysteem of over hun rol; folders met hulpmiddelen voor ouders of met oefeningen voor ouder en kind; programma’s om alle of specifieke (subculturele) doelgroepen van ouders te ondersteunen; en materialen om schoolpersoneel te ondersteunen bij ouderbetrokkenheid in LOB.

Oomen, Annemarie (2016)

Bij het R&D project ‘Ouders aan Zet’ ontwikkelden zes schooldecanen van HAVO-scholen een LOB interventie van vier sessies (tien uur totaal) voor ouders en hun kind in 3HAVO of 5HAVO. Een van de onderzoeksvragen voor dit R&D project was hoe de leerlingen die in dit project betrokken waren de rol van zichzelf, de school en ouders zien.

Oomen, Annemarie (2016)

Bij het R&D project ‘Ouders aan Zet’ ontwikkelden zes schooldecanen van HAVO-scholen een LOB interventie van vier sessies (tien uur totaal) voor ouders en hun kind in 3HAVO of 5HAVO. Twee van de onderzoeksvragen voor dit R&D project waren: 1) Hoe verschilt deze LOB-interventie ten opzichte van je huidige praktijk als schooldecaan in jouw school? En 2) Indien ja, welke aanvullende competenties zijn nodig voor een schooldecaan?

Neuvel, J., Esch, W.van. (2010)

Het onderzoek richt zich op de doorstroom van vmbo naar mbo. Leerlingen moeten een keuze maken uit het grote aanbod van mbo-opleidingen. Daarbij moeten ze rekening houden met de opleidingsniveaus en met hun eigen beroepsinteresse. Een goede keuze is van groot belang, omdat voor veel leerlingen het mbo immers de opstap naar de arbeidsmarkt is.

Mittendorff, K., Staman, L., Kienhuis, M., Nije Bijvank, M. & Winters, N. (2016)

Mede door het belang van het thema ‘studiesucces’ lijkt studieloopbaanbegeleiding (SLB) de laatste jaren steviger op de agenda van hogescholen te staan. De ontwikkelingen op verschillende beleidsterreinen zoals de studiekeuzecheck en het verbeteren van bachelorrendement, vragen ook om investeringen in en herziening van SLB beleid. De roep om betere SLB blijkt vanuit verschillende kanten te ontstaan. Ook studenten waren ontevreden over hun begeleiding, met name de ouderejaars. Sommige studenten zagen hun SLB’ers niet of nauwelijks, er werd te weinig initiatief genomen vanuit de opleiding en was er te weinig aandacht voor loopbaanbegeleiding. Hierin waren ook verschillen tussen maar ook binnen opleidingen te zien.

Mittendorff, K., Pullen, A., & Kornet, A. (2018)

Op de arbeidsmarkt is steeds meer behoefte aan bredere professionele vaardigheden (‘soft-skills’) naast gedegen kennis van het technische vakgebied. Het ontwikkelen van hogere-orde vaardigheden zoals reflectie zijn daarvoor belangrijk, maar de implementatie van deze vaardigheden wordt in het onderwijs nog als moeilijk ervaren (Kirschner, 2017). Daarnaast zien we dat talent- en loopbaanontwikkeling van studenten steeds belangrijker wordt, in het kader van een leven lang leren maar ook om afgestudeerden te behouden voor de technische sector. Een relatief groot aantal studenten met een technisch diploma verlaten na diplomering alsnog de technische sector. Om dit probleem op te lossen lijkt het zinvol om studenten beter te begeleiden bij hun professionele identiteitsontwikkeling.

Kariene Woudt-Mittendorff, Jochems, W., Meijers, F. & Brok, P. den (2008)

In Nederland groeit het aantal beroepsonderwijsinstellingen en -opleidingsinstituten dat competentiegerichte leerbenaderingen implementeert, hieronder valt ook een nieuwe benadering van loopbaanbegeleiding. Deze benaderingen hebben vaak betrekking op instrumenten zoals portfolio’s of persoonlijke ontwikkelingsplannen, en zijn bedoeld om studenten te ondersteunen bij hun zoektocht naar een richtingsgevoel, beroepskeuze en het ontwikkelen van hun identiteit. In deze studie werden percepties van leraren, loopbaanbegeleiders en studenten over portfolio’s en persoonlijke ontwikkelingsplannen voor loopbaanontwikkeling onderzocht op twee MBO instellingen en één vmbo school.

Mittendorff, K., Brouwer-Truijen, K., Huizinga, T., Staman, L., & Bisschop, C. (2017)

Om leerlingen betere studiekeuzes te laten maken is het cruciaal dat er in het onderwijs goede loopbaangesprekken met leerlingen gevoerd worden waarin reflectie een plek krijgt en leerlingen worden aangesproken op hun talenten. Maar wat maakt een loopbaangesprek nu echt effectief? In samenwerking met mentoren en decanen van verschillende vo-scholen is binnen dit onderzoek een methodiek ontwikkeld voor het verbeteren van loopbaangesprekken binnen de school.

Woudt-Mittendorff, K. (2010)

Door nieuwe onderwijsvormen neemt ook de vraag naar een nieuw ontwerp voor studieloopbaanbegeleiding (SLB) toe. Dit artikel beschrijft de eerste inzichten voor ‘SLB 2.0’, waarin ontwerpcriteria worden geformuleerd voor een toekomstbestendige en meer geïntegreerde vorm van SLB. Dit artikel gaat in op nieuwe inzichten gericht op studiesucces, binding, reflectie en persoonlijke, professionele ontwikkeling.

Mittendorff, K. (2014)

In het hoger onderwijs zien we reflectie steeds vaker als leerdoel voor studenten (Kinkhorst, 2010). In de eindcompetenties van HBO opleidingen komt de term ‘reflective practitioner’ voor en opleidingen benadrukken dat studenten niet alleen moeten worden voorbereid op de beroepspraktijk door het aanleren van kennis en vaardigheden om dat beroep uit te voeren, maar ook moeten leren een ‘leven-lang-te-leren’. Door te reflecteren op het eigen leren tijdens de opleiding zouden studenten tevens meer gemotiveerd moeten worden voor hun eigen leerproces of persoonlijke ontwikkeling en zelfsturend gedrag gaan vertonen. Door te reflecteren op de persoonlijkheid en eigen kwaliteiten zou meer begrip worden gecreëerd over de eigen motieven en ambities, zouden betere studiekeuzes worden gemaakt en zou studie-uitval verminderen.

Mittendorff, K. (2014)

De roep om betere studieloopbaanbegeleiding (SLB) komt vanuit verschillende kanten. Onderzoek laat zien dat SLB nog niet altijd de kwaliteit heeft die men nastreeft en dat er bij zowel SLB’ers als managers vragen leven over hoe SLB naar een hoger plan gebracht kan worden. Om SLB effectief vorm te geven, zal het beleid (visie, draagvlak, middelen en randvoorwaarden) van een opleiding zodanig vertaald moeten worden in de onderwijsorganisatie dat de betrokken actoren in de organisatie het ook kunnen aansturen en uitvoeren en daartoe de benodigde competenties hebben of kunnen ontwikkelen.

Mittendorff, K. (2010)

In Nederland groeit het aantal beroepsonderwijsinstellingen en -opleidingsinstituten dat competentiegerichte leerbenaderingen implementeert, hieronder valt ook een nieuwe benadering van loopbaanbegeleiding. Deze benaderingen hebben vaak betrekking op instrumenten zoals portfolio's of persoonlijke ontwikkelingsplannen, en zijn bedoeld om studenten te ondersteunen bij hun zoektocht naar een richtingsgevoel, beroepskeuze en het ontwikkelen van hun identiteit. In deze studie werden percepties van leraren, loopbaanbegeleiders en studenten over portfolio’s en persoonlijke ontwikkelingsplannen voor loopbaanontwikkeling onderzocht op twee MBO scholen en één vmbo school. 

Mittendorff, K., Donk, S.van der & Gellevij, M.

Veel scholen in Nederland, waaronder ook Saxion Hogescholen, zijn actief bezig met het uitvoeren van studieloopbaanbegeleiding als onderdeel van competentiegericht onderwijs. Deze ontwikkeling is (onder andere) gebaseerd op de problematiek van het voortijdig schoolverlaten, veelvuldig switchen van opleiding en het gebrek aan motivatie van studenten. Het idee is dat studenten door studieloopbaanbegeleiding leren reflecteren op hun persoonlijke ambities en motieven, daardoor bewustere keuzes kunnen maken voor hun toekomst, en zelf acties ondernemen met betrekking tot het vormgeven van de eigen ontwikkeling op het gebied van school en loopbaan.

Meijers, F., & Kuijpers, M. (2014)

De focus ligt in dit artikel op de effecten van loopbaanontwikkeling en begeleiding bij studenten (17-23 jaar) die zijn ingeschreven voor hoger onderwijs in Nederland. Eerst komt aan de orde of de ontwikkeling van loopbaancompetenties bijdraagt aan de loopbaanidentiteit, leermotivatie, zekerheid van loopbaankeuze en uitval en ook of de leeromgeving deze variabelen beïnvloedt.

Meijers, F. (2012)

De dialoog is essentieel voor het stimuleren van zelfsturing bij en door leerlingen/studenten. Toch ontbreekt deze in het Nederlandse onderwijs vrijwel geheel. Het realiseren van een loopbaandialoog is blijkbaar moeilijk. Dit heeft vooral te maken met de professionele identiteit van docenten.

Meijers, F. (2004)

Het wordt steeds duidelijker dat in een diensteneconomie vakbekwaamheid slechts verworven kan worden in leerarrangementen die door het beroepsonderwijs en het bedrijfsleven gezamenlijk zijn opgezet en waarvoor zij een gedeelde verantwoordelijkheid dragen. Dat betekent dat er – idealiter – in onderwijs dat gericht is op de ontwikkeling van hand, hoofd én hart een continue dialoog moet zijn tussen de leerling, de school en het bedrijfsleven over de vraag welke kennis op welke wijze moet worden overgedragen en getoetst. Deze ideale situatie met steeds meer vormen van praktijkgericht onderwijs om het onderwijs realistischer te maken, bestaat evenwel nog niet. Op dit moment hanteren beide partijen het principe van de verdeelde verantwoordelijkheid (‘soevereiniteit in eigen kring’). Hoe tot nieuwe vormen van samenwerking te komen?

Meens, E.E.M. (2018)

Ongeveer 30 tot 40 procent van de studenten die een hbo studie starten, stopt al met deze studie binnen het eerste jaar. Twee hoofredenen die zij zelf aangeven zijn; gebrek aan motivatie en het maken van een verkeerde studiekeuze. Evelyne Meens, onderzoeker studie(keuze)succes bij Fontys Hogescholen, deed een verdiepend onderzoek naar de individuele verschillen tussen studenten als het gaat om motivatie en studiekeuzes in relatie tot studiesucces. Écht ervaring opdoen door te ruiken, zien en proeven aan de studie en de omgeving van een hogeschool, blijkt cruciaal.

Lusse, M., Diender, A., Kuijpers, M., Strijk, M., Hermans, A. (2018)

Niet alleen de school, maar ook ouders spelen een grote rol spelen in de schoolloopbaankeuzes van leerlingen. Daarom is het van belang dat school en ouders samenwerken in de begeleiding van de leerlingen bij deze keuzes, zeker ook als ouders een hoge drempel naar school ervaren en minder zicht hebben op opleidingen en arbeidsmarkt. Zeventien grootstedelijke vmbo-scholen hebben in schooljaar 2016 – 2017 geëxperimenteerd om ouderbetrokkenheid bij LOB te realiseren. Op basis van (onderzoek naar) de ervaringen van deze scholen is een handreiking met loopbaangerichte ouderactiviteiten ontwikkeld, die vervlochten zijn in zowel het LOB curriculum als in de cyclus van ouderactiviteiten.

Luken, T. & De Folter, A. (2017)

Dit artikel biedt een uitgebreide beschrijving van de ontwikkeling en inhoud van de toolkit ‘ACT in LOB’. Eerst wordt uitgelegd waarom innovatie van LOB noodzakelijk wordt geacht. Vervolgens worden achtergrond en inhoud van ACT (Acceptatie en Commitment Therapie) uiteengezet en wordt verduidelijkt waarom ACT gekozen is als basis voor de ontwikkeling van een innovatieve toolkit voor LOB.

Luken, T. (2020)

Een algemeen aanvaard uitgangspunt op het gebied van loopbaanontwikkeling is dat loopbaanattitudes en -vaardigheden, waaronder identiteit en zelfsturing, kunnen worden ontwikkeld door middel van onderwijsprogramma's met een cognitieve focus. Het eerste doel van dit artikel is dit uitgangspunt ter discussie te stellen. Een tweede doel is het bieden van een nieuw, innovatief perspectief op loopbaanontwikkeling.

Luken, T. (2017)

Dit hoofdstuk biedt de lezer een overzicht van bevindingen van hersenwetenschappers, die betrekking hebben op reflecteren en kiezen in het kader van loopbaanontwikkeling.

Luken, T. (2017)

Dit artikel verdedigt de stelling dat zelfsturing vrijheid en autonomie met zich meebrengt. En dat maatschappelijke ontwikkelingen zelfsturing in de toekomst steeds meer noodzakelijk maken.

Luken, T. (2012)

De aandacht voor loopbaanoriëntatie en -begeleiding (LOB) is in de afgelopen tien jaar explosief toegenomen. Helaas vallen de resultaten vooralsnog tegen. Veel leerlingen zijn ontevreden over LOB en nomadisch switchgedrag tussen opleidingen en uitval uit het onderwijs blijven ongeveer op hetzelfde niveau.

Luken, T. (2009)

In onderwijs- en arbeidsorganisaties bestaan grote problemen op het gebied van loopbaanontwikkeling. Veel scholieren en studenten vallen uit of switchen vroeg of vaak van opleiding. Veel arbeidsrelaties zijn voor werknemer of werkgever onbevredigend, maar duren toch voort. Uit onderzoek blijkt dat goede loopbaanbegeleiding helpt om dergelijke problemen te voorkomen of op te lossen.

Lengelle, R. (2014)

‘Career writing’, een narratieve en dialogische begeleidingsbenadering waarbij creatief, expressief en reflectief schrijven gebruikt worden om de persoonlijke (en daardoor professionele) groei op loopbaangebied bij jongeren te bevorderen. Waarom loopbaanschrijven een uitstekende manier is om in te zetten bij loopbaanleren, is terug te lezen in dit onderzoek met een gedetailleerde uitleg over de narratieve en dialogische benadering.

Lengelle, R. & Ashly, S. (2017)

Om alle leerlingen een goede begeleiding te bieden moeten niet alleen loopbaanprofessionals maar ook docenten een actievere rol gaan spelen in loopbaanleren. In het deels Nederlandstalig en deels Engelstalige artikel wordt toegelicht dat docenten getraind moeten worden in narratieve methoden zodat zij de vaardigheden en kwaliteiten ontwikkelen die nodig zijn om het loopbaanleren bij hun studenten te bevorderen.

Kuijpers, M.A.C.T. (2003)

Op (inter)nationaal en organisatorisch niveau zijn er signalen dat investeringen in menselijk kapitaal door een verschuiving van economie, arbeidsmarkt en werkende organisaties naar een kenniseconomie en op kennis gebaseerde banen steeds belangrijker worden. Investeringen in menselijk kapitaal lijken essentieel voor de inzetbaarheid van de beroepsbevolking. Inzetbaarheid verwijst in kwalitatieve, individuele zin naar loopbaanontwikkeling. Verwijzend naar loopbaanontwikkeling - zoals bij levenslang leren - wordt meer nadruk gelegd op individuele verantwoordelijkheid en zelfmanagement. Deze studie heeft tot doel meer inzicht te krijgen in wat werknemers moeten weten en doen, welke competenties ze moeten bezitten - een specifieke vorm van menselijk kapitaal - om zelfmanagement in loopbaanontwikkeling te realiseren.

Kuijpers, M., Strijk, M., Lusse, M., & van Schie, L. (2018)

Over het algemeen genomen zien we dat de ondersteuning vanuit scholen aan ouders en de ondersteuning van ouders aan leerlingen in hun loopbaanontwikkeling is toegenomen in de loop van het project. We zien dat de interventies van het City Deal project een positieve invloed hebben op de ouderbetrokkenheid bij LOB, en ouderbetrokkenheid bij LOB weer bijdraagt aan de loopbaanontwikkeling van leerlingen. We zien dat het nauwelijks uitmaakt of je meedoet aan het project (over all verschil tussen experimentele en controlegroep), maar wel wat je doet binnen het project.

Kuijpers, M. & Meijers, F. (2012)

Studenten uit de experimentele groep geven significant méér dan studenten uit de controlegroep aan dat de gesprekken met hun begeleiders reflectiever en activerender zijn geworden. Ze worden méér aangezet om zelf dingen te onderzoeken en om na te denken waar ze goed in zijn. Maar tegelijkertijd zijn de meeste studenten van mening dat ze nog weinig aan het denken worden gezet over hun toekomst, dat ze niet diep kunnen ingaan op dingen die zij belangrijk vinden en dat ze nog onvoldoende worden geholpen om hun talenten onder woorden te brengen.

Kuijpers, M., Kerkhoffs, J., Kirsten, I. (2016)

Vanaf augustus 2016 wordt loopbaanleren onderdeel van de beroepsgerichte examenprogramma’s van het vmbo. Dit geeft kansen om het onderwijs zo in te richten dat leerlingen meer loopbaangericht worden voorbereid op de arbeidsmarkt van de toekomst. Maar er zijn ook valkuilen. Het risico van een dergelijke innovatieslag is dat na een tijdje wordt geconstateerd dat het ‘niet werkt’. Niet omdat het niet kán werken, maar omdat het nooit werkzaam is gemaakt.

Kuijpers, M. i.s.m. de Loopbaangroep (2015)

Loopbaanoriëntatie en –begeleiding (LOB) is met ingang van schooljaar 2016/2017 een verplicht onderdeel van de nieuwe beroepsgerichte examenprogramma’s in het vmbo. LOB is bedoeld om loopbaancompetenties bij vmbo-leerlingen te ontwikkelen, ze beter te begeleiden bij de keuze voor hun vervolgopleiding en daarmee ook voortijdige uitval op het mbo te voorkomen. In schooljaar 2014/2015 is onder leiding van Marinka Kuijpers, hoogleraar aan de Open Universiteit, geïnventariseerd of en in welke mate vmbo-scholen knelpunten ervaren bij het vormgeven van een samenhangend LOB-beleid en hoe scholen met LOB geholpen zouden kunnen worden.

Kuijpers, M., Evers, A., Kreijns, K., Klaeijsen, A., & Kessels, J. (2014)

De afgelopen 20 jaar hebben 30 hervormingen in het onderwijs plaatsgevonden waarin docenten een belangrijke rol hebben gespeeld. De kwaliteit van docenten is een belangrijke verklarende factor voor de prestaties van studenten en voor de successen van de hervormingen (McKinsey, 2012). Daarom maakt professionele ontwikkeling van docenten een essentieel onderdeel uit van leven lang leren om het beroep adequaat uit te oefenen, met name bij de vernieuwingen in het onderwijs en in de voortdurend veranderende maatschappij.

Kuijpers, M. (2018)

Volgens onderzoek van Deloitte in 2016 worden vier op de tien mbo-studenten opgeleid voor werk dat over tien tot twintig jaar mogelijk niet meer bestaat. In het hbo geldt dit voor twee op de tien en in het wo voor een op de tien studenten. Doordat werk verandert of verdwijnt, zullen werknemers hun eigen loopbaan moeten vormgeven om werk te kunnen krijgen en te behouden. Het onderwijs bereidt jongeren voor op de maatschappij. Als de maatschappij verandert, betekent dit dat het onderwijs een nieuwe opdracht krijgt. Het gaat er niet alleen om dat we jongeren laten kiezen voor een vervolgopleiding. We hebben ook de taak om jongeren te leren kiezen. Zo kunnen ze, eenmaal op de arbeidsmarkt, ook in hun verdere loopbaan keuzes blijven maken.

Kuijpers, M. (2017)

De vraag 'Wat wil je later worden?' geeft tegenwoordig niet dat ene antwoord waar je vervolgens in de LOB naar toe kunt werken. In de dynamische en complexe arbeidsmarkt is een eenmalige keuze voor een beroep(sopleiding) niet voldoende om een passende baan te kunnen krijgen en behouden. Na je eerste keuze moet je keuzes blijven maken. Onderwijs heeft als doelstelling jongeren voor te bereiden op de arbeidsmarkt en heeft nu dus ook de taak om leerlingen te 'leren kiezen'.

Kuijpers, M. (2012)

Als we erkennen dat in deze postmoderne tijd het proces van de loopbaankeuze gedeeltelijk onvoorspelbaar is en dat er bovendien verschillende opvattingen bestaan over wat een ‘goede keuze’ is, moeten we zowel vanuit een cognitivistisch als een constructivistisch perspectief jongeren niet zozeer informatie geven, maar hen leren omgaan met onzekerheid van beslissingen.

Prof. dr. Marinka Kuijpers en dr. Aniek Draaisma

In onze moderne samenleving wordt een beroep gedaan op mensen om zich een leven lang te ontwikkelen. Hierdoor is een loopbaangerichte leeromgeving voor leerlingen en studenten van groot belang, maar in toenemende mate wordt ook het belang van een loopbaangerichte werkomgeving van docenten en andere professionals duidelijk. Ontwikkeling wordt gestuurd door persoonlijke doelen en doelen in de omgeving. In deze studie is op zoek gegaan naar perspectieven op een leven lang ontwikkelen en werd de relatie tussen het economisch en het zingevingsperspectief onderzocht.

Korpershoek, H., Beijer, C., Spithoff, M., Naayer, H.M., Timmermans, A.C., van Rooijen, M., Vugteveen, J., Opdenakker, M.-C. (2016)

Dit rapport is de eerste deelrapportage van het project "Overgangen en aansluitingen: de cognitieve en niet-cognitieve ontwikkeling van leerlingen rondom de po-vo en vmbo-mbo overgangen en de rol van verschillende factoren bij de aansluiting tussen deze onderwijssectoren." Doel van deze reviewstudie is het samenbrengen van de huidige kennis op het gebied van overgangen en aansluitingen en het komen tot een integrerend model van factoren die een rol kunnen spelen bij de overgang van po naar vo en van vmbo naar mbo.

Klatter, E., Bruijn-Smolders, M. de, & Slijper, J. (2019)

Emancipatie via het onderwijs, specifiek langs de beroepsgerichte route (v)mbo naar hbo, is nog niet optimaal. Zo behaalde in 2016 nog niet de helft van de doorstromers uit het mbo na twee jaar de propedeuse (Herweijer & Turkenburg, 2016). Met als doel de doorstroom van mbo-studenten naar het hbo te bevorderen, trekken de Rotterdamse Regionale Opleidingscentra (ROC’s) en hogescholen samen op om invulling te geven aan het keuzedeel Voorbereiding Hbo (K0125) in het economisch domein, “De Rotterdamse Aanpak” genaamd.

Huizinga, T., Woudt-Mittendorff, K. (2017)

Om loopbaancompetenties te ontwikkelen is het van groot belang dat er in het onderwijs goede loopbaangesprekken met leerlingen gevoerd worden waarin reflectie een plek krijgt, waarin leerlingen worden aangesproken op hun talenten en waarin we leerlingen kunnen stimuleren meer actie te ondernemen en meer onderzoek te doen. Docenten en mentoren worden ook steeds meer gevraagd om leerlingen te begeleiden rondom deze aspecten (studiekeuze, loopbaanontwikkeling) maar onderzoek wijst uit dat dit nog niet altijd leidt tot de gewenste praktijken (Kuijpers, Meijers & Bakker, 2006).

Herweijer, L. & Turkenburg, M. (2016)

In dit onderzoek is het gebruik van verschillende routes naar het hoger onderwijs in kaart gebracht, evenals de achtergronden van de studenten die deze routes benutten. Ook zijn veranderingen in studieloopbanen en verschillen tussen studenten met uiteenlopende vooropleidingen onderzocht. Daarnaast zijn met vertegenwoordigers van hogescholen en universiteiten gesprekken gevoerd over de wijze waarop deze instellingen invulling geven aan het beleid om studenten op de goede plek te krijgen en studiesucces te bevorderen, en hun ervaringen daarmee.

Fouarge, D., Künn, A., & Punt, D. (2017)

Dit rapport is opgesteld in het kader van het Project OnderwijsArbeidsmarkt, dat als doel heeft om de transparantie van de arbeidsmarkt te vergroten. De centrale vraag in dit rapport is in welke mate studiekiezers gebruik maken van arbeidsmarktinformatie bij het maken van hun opleidingskeuzes.

Fouarge, D., Bakens, J., & Bijlsma, I. (2018)

In dit rapport wordt data gepresenteerd om meer inzicht te krijgen in de omvang van technisch geschoold personeel dat in een niet-technisch beroep werkt. Daarnaast wordt data gepresenteerd die inzicht kan verschaffen in de factoren die een mogelijke rol spelen bij dit fenomeen, zoals de veranderende inhoud van werk waardoor er steeds meer technisch personeel nodig is voor niet-technische beroepen, de aansluiting tussen het techniekonderwijs en de arbeidsmarkt, en de kenmerken van technische en niet-technische beroepen.

Esch, W.van, Neuvel, J. (2007)

Om meer zicht te krijgen op feiten, ervaringen en opvattingen over de doorstroom van vmbo naar havo, heeft de Adviesgroep vmbo aan CINOP Expertisecentrum gevraagd om nader onderzoek. Dit rapport is daarvan het resultaat. Het brengt feiten in beeld over het percentage dat doorstroomt, maar ook over de kansen om het havo met succes af te ronden. Daarnaast komen ervaringen en opvattingen aan de orde van havo-scholen met de leerlingen uit beide leerwegen. Daaruit blijkt dat havo-scholen allerlei waarborgen inbouwen voordat zij besluiten tot toelating. Het vmbo-diploma op zich wordt als onvoldoende garantie op succes beschouwd.

Esch, W. van, R. Petit & F. Smit (2011)

Nabij op afstand verkent de literatuur over dit thema en de initiatieven die mbo-instellingen nemen om ouders te betrekken bij het onderwijs. Ouderbetrokkenheid op het mbo is geen gemeengoed. Vaak is er alleen contact op formele momenten zoals bij de diploma-uitreiking of als er problemen zijn. Toch zijn er ook instellingen die hier wel sterk in investeren. Zij zien het contact met ouders als een noodzakelijke voorwaarde voor het schoolsucces van deelnemers.

Esch, W. van, Petit, R., Neuvel, J., & Karsten, S. (2011)

Deze studie gaat over het sociaal kapitaal van mbo’ers. Kapitaal verwijst naar iets waardevols, bij sociaal kapitaal zijn het de relaties tussen mensen die waardevol zijn. Het kan gaan om mensen die men via studie of werk leert kennen of via vrijetijdsactiviteiten; denk aan de sportclub waar de trainer jongeren wijst op een sportopleiding of ouders met elkaar praten over welke opleiding voor hun zoon of dochter geschikt zou zijn.

Elffers, L. (2011)

Voor veel studenten blijkt de overgang naar het middelbaar beroepsonderwijs (mbo) lastig: het aantal voortijdig schoolverlaters piekt in het eerste jaar na de overgang naar het mbo. Louise Elffers volgde eerstejaars MBO-studenten en onderzocht welke factoren bijdragen aan het studiesucces of de uitval in het eerste jaar.

Elffers, L.& Vervoort, M. (2018)

Een belangrijke vraag voor havo- en mbo-instellingen, maar ook voor het hbo zelf, is wat zij kunnen doen om leerlingen en studenten optimaal voor te bereiden op de overstap naar het hbo. Daarvoor is het nodig beter zicht te krijgen op de overwegingen van havisten en mbo’ers om wel of niet door te studeren in het hbo, op de verwachtingen die ze hebben van het verloop van hun overstap naar het hbo, en op hun ondersteuningsbehoeften bij het maken van de overstap.

Draaisma, A. (2018)

Om een loopbaangerichte leeromgeving te bevorderen namen 37 mbo-instellingen deel aan het stimuleringsproject ‘LOB in het mbo’ (2010 tot 2015), dat werd uitgevoerd door MBO Diensten. Docenten werden getraind om betere loopbaangesprekken met studenten te voeren. Daarnaast kregen alle participerende scholen professionele begeleiding om loopbaanreflectiegesprekken en een vraag- en praktijk gestuurd curriculum te integreren in hun beleid.

De Vleeschouwer, E., Wiemers, S., Zandvliet, K. (2020)

Ouders spelen een belangrijke rol in het keuzeproces van leerlingen. In de literatuur wordt dit door leerlingen zelf en door scholen aangegeven.  Uit de enquêteresultaten van dit onderzoek blijkt een duidelijke samenhang te bestaan tussen de mate waarin ouders zich (laten) informeren over de profielkeuze en de invloed die zij denken te hebben op de keuze van hun kind. Hoe beter geïnformeerd ouders zijn, hoe meer invloed zij denken te hebben. Hoewel het oorzakelijk verband niet nader te bepalen is, kan deze samenhang wel nuttig zijn bij het vormgeven van initiatieven voor ouderparticipatie rond de profielkeuze.

Den Boer, P.R. (2009)

Deze intreerede is opgebouwd in een viertal hoofdstukken waarin wordt beschreven wat het belang en de context is van keuzeprocessen, wat – gezien de kennis uit empirie en theorie – een goed model kan zijn om deze keuzeprocessen te beschouwen en wat dit denkkader betekent voor de onderwijspraktijk.

Den Boer, P., & Hoeve, A. (2017)

In dit artikel staat de vraag centraal hoe scholen meer grip kunnen krijgen op de implementatie van loopbaanreflectie en de bijbehorende gespreksvoering. Daarvoor wordt gebruik gemaakt van de begrippen ‘routine’ en ‘routineverandering’. Op basis van de kennis die op dit terrein bestaat wordt duidelijk hoe diep zo’n implementatieproces ingrijpt in de organisatie, zowel op elke docent individueel, als op het niveau van het docententeam en het management van de school.

Commissie Kuijpers (2015)

De arbeidsmarkt is sinds enkele decennia sterk aan verandering onderhevig onder invloed van technologisering, globalisering en individualisering. Doordat de arbeidsmarkt continu en onvoorspelbaar verandert, wordt volgens verschillende wetenschappers de traditionele loopbaan vervangen door een ‘boundaryless career’ waarin mensen van werk en werkplek veranderen (DeFillippi & Arthur, 1994), en een ‘protean career’, een loopbaan die flexibel, veelzijdig en aangepast is (Hall, 1996).

Brouwer-Truijen, K., Woudt-Mittendorff, K. & Pullen, A. (2017)

Het onderwijs worstelt al jaren met problemen rondom studiekeuzes van leerlingen. Het voortijdig schoolverlaten en het veelvuldig switchen worden gekoppeld aan het feit dat zij geen goede keuze zouden maken. Ook is er een groot tekort aan jongeren die kiezen voor een bèta-opleiding. Een belangrijke oorzaak van deze problemen is onvoldoende begeleiding van jongeren bij het maken van hun studiekeuze. Goede loopbaangesprekken stimuleren hen tot reflectie en spreken hen aan op hun talenten. Jongeren kunnen er zo beter achter komen wie ze zelf zijn en wat ze in de toekomst willen.

Boer, P.R. den & Kuijpers, M. (2014)

In deze publicatie worden de opbrengsten en knelpunten weergegeven als gevolg van een vijf jaar durend project van keuzeprocessen dat is uitgevoerd in de regio West-Brabant. 21 scholen zijn dit project gestart met als doel schooluitval te verminderen, leerlingen te motiveren en een betere aansluiting in de beroepskolom te realiseren.

Boer, P. den & Stukker, E (2014)

Het onderzoek is gebaseerd op een aantal projecten die tot doel hadden activiteiten te organiseren passend bij het model waarin de combinatie van ervaring en verwerking leidt tot arbeidsidentiteit, die op zijn beurt weer leidt tot (geleide) zelfsturing.

Boer, P. den, Stukker, E. (2012)

Deze publicatie is een verslag van het project ‘Keuzeprocessen’ in West-Brabant. In dat project hebben diverse personeel geledingen van de projectscholen veel en intensief werk geleverd om leerlingen te leren kiezen voor en tijdens de (school)loopbaan. In totaal participeren 21 scholen in dit project met als doel om de loopbaanoriëntatie te herinrichten.

Boer, P. den & Meijers, F. (2019)

Het concept ‘loopbaancompetentie’ mist vooral een theoretische basis. Ook de empirische basis laat te wensen over. Het gevolg van het ontbreken van een goede theorie in het onderwijs is dat loopbaancompetenties voornamelijk instrumenteel worden ingezet, waardoor leerlingen uiteindelijk geen vaardigheden leren om hun eigen loopbaan succesvol te managen. We bieden een alternatief, dat wel gebaseerd is op theorie.

Boer, P. den, A. K. Jager & H. R. M. Smulders (2003)

Dit onderzoek gaat in om de manier waarop leerlingen hun beroepsidentiteit ontwikkelen en of en hoe zich dat verhoudt tot het vermogen om zelf sturing te geven aan hun verdere loopbaan. Het onderzoek had als hoofdvraag: hoe bereiden we jongeren zo goed mogelijk voor op een toekomst die in toenemende mate gekenmerkt wordt door onzekerheid?

Boer, P. den & Hoeve, A. (2017)

In dit artikel laten we zien dat de invoering van loopbaanreflectie-gesprekken (als onderdeel van loopbaangespreksvoering) in onderwijsorganisaties diep ingrijpt op de bestaande praktijk en beschouwd moet worden als een majeure innovatie.

Boer, P. den & Bakker, J. (2008)

In dit artikel hebben we laten zien wat het belang is van loopbaanleren, wat het onderwijs daaraan kan bijdragen en wat er nodig is aan randvoorwaarden om loopbaanleren in een school te organiseren.

Biemans, P., Sjoer, E. (2018)

In deze publicatie wordt de invloed van digitalisering op drie beroepen (kapitein, wijkverpleegkundige en manager operations ICT) in beeld gebracht aan de hand van drie portretten. De focus ligt op de veranderingen die plaatsvinden op de werkvloer in het werk dat de beroepsbeoefenaars uitvoeren en de kennis en kunde (21st century skills) die noodzakelijk zijn om het werk te kunnen blijven doen.

Biemans, P., Sjoer, E., Brouwer, R., Potting, K. (2017)

Welke concrete veranderingen hebben plaatsgevonden op het werk en welke 21st century skills zijn of worden essentieel om het werk te kunnen blijven uitvoeren?

Beelen-Slijper, J. van. (2018)

Rond 40% van de mbo-studenten van niveau 4 kiest na diplomering voor doorstuderen in het hbo. Een overgang die voor menigeen problemen oplevert. Het percentage uitvallers in het eerste jaar is aanzienlijk. Hoe komt dat, waar liggen de struikelblokken en: wat te doen om die transitie soepeler te laten verlopen?

Slijper, J.; Sjoer, E., Biemans, P., van Harn, R. (2020)

Dat LOB anders moet lijkt evident, maar hoe kunnen we op een stimulerende manier jongeren helpen te navigeren in de richting die henzelf vooruitbrengt en tegelijkertijd rekening houdt met de veranderingen op de arbeidsmarkt?

Beelen-Slijper, J. van. (2017)

Dit artikel gaat in op en reflecteert op de dissertatie En wat kan ik dan later worden? (Slijper, 2017). Het betreft een longitudinaal onderzoek naar het studiekeuzeproces van 89 studenten HBO-Rechten en Sociaal Juridische Dienstverlening, en de betekenis daarvan voor studiesucces.

Assen, H. (2018)

Het centrale doel van deze dissertatie was te onderzoeken op welke manier docenten gefaciliteerd kunnen worden om zich bewegen naar een student-georiënteerde onderwijsbenadering.

Bijlard, A. (2011)

Sturing van loopbaanbeslissingen neemt toe bij een grotere beschikbaarheid van brede arbeidsmarktinformatie. Alleen kennis over beschikbaarheid van werk in de toekomst stuurt loopbaanbeslissingen niet. Brede arbeidsmarktinformatie omvat ook kennis van benodigde competenties, vooropleiding, salaris, oordelen van werkgevers en werknemers. Brede arbeidsmarktinformatie levert de school aan haar leerlingen door hen ten eerste in kennis te stellen en ten tweede te oefenen in het gebruik van internetbronnen met informatie over de Nederlandse arbeidsmarkt. Om leerlingen adequaat te laten oefenen met het gebruik van arbeidsmarktinformatie dienen zoek-, selectie- en reflectievaardigheden bij loopbaanbegeleiders versterkt te worden.

Bisschop, P. Zwetsloot, J. Weel, B. ter, Kesteren, J.van (2020)

Dit rapport belicht de overgang van het mbo naar de arbeidsmarkt voor alle mbo’ers in de periode vanaf het studiejaar 2006/2007. De analyses gaan in op verschillen in arbeidsmarktpositie tussen jongeren met en zonder migratieachtergrond, met onderscheid tussen jongens en meisjes. Verschillen in arbeidsmarktparticipatie zijn de belangrijkste uitkomstmaat, naast verschillen in inkomen en duur tot een substantiële baan na afstuderen. Met behulp van decomposities wordt het verschil in succes tussen verschillende groepen in beeld gebracht, waarbij wordt ingegaan op sociaaleconomische achtergronden, keuzes en factoren tijdens de opleiding. Naast het korte-termijnsucces wordt in beeld gebracht hoe de posities tien jaar na afstuderen zijn en worden de rol van de stand van de conjunctuur en de gevolgen van technologische verandering geanalyseerd.

Klooster, E., Meng, C., Bles, P. Monker, D., Walz, G. (2020)

Hbo’ers met een migratieachtergrond hebben meer moeite om na hun afstuderen werk te vinden dan hbo’ers zonder die achtergrond. Onder leiding van Eva Klooster van Klooster Onderzoek & Advies en Christoph Meng van het Research Centrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA) is onderzocht welke factoren tijdens en na de hbo-studie van invloed zijn op de verschillen in baankansen tussen afgestudeerden met en zonder een migratieachtergrond, en vooral ook hoe dit probleem aangepakt kan worden. 

Euroguidance (2015)

Dit document brengt de huidige stand van zaken van professionaliteit rond loopbaanontwikkeling en -begeleiding in het mbo in kaart. Vervolgens worden er aanbevelingen aan stakeholders gedaan over hoe de LOB-professionaliteit kan worden versterkt. Er zijn met vijf mbo-scholen gesprekken gevoerd. Per onderwijsinstelling zijn drie tot vijf gesprekken gevoerd met verschillende geledingen. Op basis van die gesprekken, websites en beschikbare beleids- en LOB-visiedocumenten is er per school een ‘Portret Professionaliteit Loopbaanontwikkeling en-Begeleiding’ gemaakt. Deze portretten zijn besproken met een groep LOB-betrokkenen en LOB-experts die aanbevelingen hebben gedaan op basis waarvan ze zijn aangescherpt of aangevuld. De LOB-aanbevelingen betreffen drie thema’s:

• Visie, beleid en strategie
• Professionaliteit van loopbaanbegeleiders
• Onderwijskundig leiderschap

Per thema wordt de stand van zaken geschetst en worden aanbevelingen geschreven voor het mbo-veld en voor de lerarenopleidingen.

Schuurman, J., Mudde, A. L. (2020)

Welke behoeften hebben jongeren op het gebied van LOB en welke kansen zien ze voor verbeteringen op hun school/onderwijsinstelling?

Als je met jongeren in gesprek gaat over LOB, valt op dat vrijwel iedereen positieve ervaringen heeft gehad en de essentie van LOB – na enige uitleg - als zeer waardevol ziet. Tegelijkertijd zijn veel jongeren kritisch. Kritisch op hoe LOB nu vaak vorm krijgt en kritisch op wat ze nog missen op het gebied van LOB. Dit onderzoek biedt dan ook inzicht in een aantal grotere kansen.